شب‌زنده‌داری ریشه در تفاوت‌های ژنتیکی ، عادات روزانه و سبک زندگی دارد. شب‌بیداری می‌تواند به دلیل تغییر در ساعت بیولوژیکی بدن یا علاقه به آرامش و خلوت شبانه باشد، اما این عادت ممکن است پیامدهای منفی بر سلامت جسم و روان داشته باشد.
به گزارش خط سلامت علاقه به خواب صبحگاهی و اجتناب از سحرخیزی معمولاً به دلیل کمبود خواب شبانه و تغییر در سطح هورمون‌های بدن ایجاد می‌شود. افرادی که دیر می‌خوابند، معمولاً صبح‌ها دچار خستگی و بی‌حوصلگی می‌شوند و این موضوع می‌تواند بر عملکرد روزانه آن‌ها تأثیر بگذارد. اگرچه شب‌زنده‌داری ممکن است برای برخی لذت‌بخش باشد، اما ایجاد تعادل در الگوی خواب می‌تواند کیفیت زندگی را بهبود بخشد.
چرا برخی افراد شب‌بیداری را ترجیح می‌دهند و از سحرخیزی بیزارند؟
بسیاری از افراد ترجیح می‌دهند شب‌ها بیدار بمانند و صبح‌ها دیر از خواب بیدار شوند. این رفتار که به آن "شب‌زیستی" یا گرایش به شب‌بیداری گفته می‌شود، می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد که شامل عوامل بیولوژیکی، روان‌شناختی و محیطی است. در ادامه به توضیح این دلایل می‌پردازیم:
ریتم شبانه‌روزی و تنظیم ساعت بیولوژیکی
هر فرد دارای یک ساعت داخلی بدن است که به آن ریتم شبانه‌روزی گفته می‌شود. این ساعت بیولوژیکی زمان خواب و بیداری را تنظیم می‌کند و تحت تأثیر هورمون‌هایی مانند ملاتونین قرار دارد.
شب‌زیست‌ها (Night Owls) معمولاً ساعت بیولوژیکی دیرتری دارند که باعث می‌شود در شب‌ها هوشیارتر باشند و صبح‌ها احساس خواب‌آلودگی بیشتری کنند. این تفاوت ممکن است به دلایل ژنتیکی یا محیطی باشد.
تأثیر ژنتیک
مطالعات نشان داده‌اند که گرایش به شب‌بیداری یا سحرخیزی می‌تواند ژنتیکی باشد. برخی افراد به طور طبیعی تمایل دارند شب‌ها بیدار بمانند و این موضوع بر نحوه عملکرد آن‌ها در طول روز تأثیر می‌گذارد.
عوامل روان‌شناختی و عادت‌ها
عادات و سبک زندگی: افرادی که شب‌ها فعالیت‌های مورد علاقه خود را انجام می‌دهند، مانند تماشای فیلم، مطالعه یا استفاده از گوشی‌های هوشمند، معمولاً دیرتر به خواب می‌روند.
استرس و اضطراب: اضطراب و مشغله ذهنی می‌توانند باعث تأخیر در خواب شوند، به خصوص در شب‌ها که محیط آرام‌تر است و فرد فرصت بیشتری برای فکر کردن دارد.
نور و محیط
قرار گرفتن در معرض نور مصنوعی (مانند نور گوشی یا تلویزیون) در شب‌ها می‌تواند تولید ملاتونین را کاهش داده و بدن را برای خواب آماده نکند. این امر باعث می‌شود افراد دیرتر بخوابند و در نتیجه صبح‌ها بیدار شدن برایشان دشوار باشد.
تفاوت‌های شخصیتی
برخی مطالعات نشان داده‌اند که شب‌زیست‌ها اغلب خلاق‌تر و ماجراجوتر هستند، در حالی که سحرخیزان بیشتر وظیفه‌شناس و منظم‌اند. این ویژگی‌های شخصیتی ممکن است در شکل‌گیری ترجیحات خواب افراد مؤثر باشند.
فرهنگ و محیط اجتماعی
زندگی در شهرهای بزرگ یا محیط‌هایی که فعالیت‌های شبانه در آن‌ها رایج است، می‌تواند به شب‌بیداری افراد کمک کند.
تأثیر هورمون‌ها در دوران نوجوانی و جوانی
در دوران نوجوانی و جوانی، تغییرات هورمونی می‌توانند باعث شوند که ریتم شبانه‌روزی تغییر کند و افراد شب‌ها دیرتر بخوابند. این موضوع معمولاً با افزایش سن تعدیل می‌شود.
این سبک چه مضراتی برای سلامت جسم و روان دارد؟
سبک زندگی شب‌بیداری و دیر بیدار شدن صبحگاهی، به‌ویژه اگر با کمبود خواب همراه باشد، می‌تواند تأثیرات منفی بر سلامت جسم و روان داشته باشد. این مضرات شامل موارد زیر است:
اختلال در عملکرد ساعت بیولوژیکی
شب‌بیداری و بیدار ماندن طولانی‌مدت در شب می‌تواند باعث اختلال در ریتم شبانه‌روزی شود. این اختلال می‌تواند تأثیرات زیر را به دنبال داشته باشد:
کاهش کیفیت خواب
افزایش خطر ابتلا به بیماری‌های مزمن مانند دیابت نوع ۲، بیماری‌های قلبی و چاقی
افزایش خطر ابتلا به بیماری‌های متابولیک
مطالعات نشان داده‌اند که شب‌بیداری می‌تواند با تغییرات در هورمون‌های تنظیم‌کننده اشتها و سوخت‌وساز بدن مرتبط باشد:
افزایش هورمون گرلین (هورمون گرسنگی) و کاهش هورمون لپتین (هورمون سیری)، که منجر به پرخوری و افزایش وزن می‌شود.
مقاومت به انسولین، که می‌تواند خطر دیابت را افزایش دهد.
مشکلات روان‌شناختی
افزایش اضطراب و افسردگی: کمبود خواب یا تغییر در ریتم شبانه‌روزی می‌تواند باعث افزایش علائم اضطراب و افسردگی شود.
احساس انزوا: فعالیت‌های اجتماعی و تعاملات روزانه معمولاً در ساعات روز اتفاق می‌افتند و شب‌بیداری می‌تواند فرد را از این تعاملات دور کند.
اختلال در حافظه و کاهش تمرکز
شب‌بیداری و کم‌خوابی می‌تواند بر عملکرد مغز تأثیر بگذارد:
کاهش توانایی یادگیری و حافظه
اختلال در تصمیم‌گیری و خلاقیت
کاهش تمرکز و کارایی در فعالیت‌های روزانه
افزایش خطر بیماری‌های قلبی-عروقی
شب‌بیداری و کمبود خواب می‌تواند فشار خون و التهاب بدن را افزایش دهد، که این عوامل خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی-عروقی را بالا می‌برند.
مشکلات گوارشی و هورمونی
تغییر در عملکرد هورمون‌های گوارشی ممکن است منجر به مشکلاتی مانند رفلاکس معده یا اختلالات هضم شود.
کاهش تولید ملاتونین (هورمون تنظیم خواب) می‌تواند بر تعادل هورمونی کلی بدن تأثیر بگذارد.
کاهش ایمنی بدن
شب‌بیداری می‌تواند سیستم ایمنی بدن را تضعیف کند، به طوری که بدن در برابر عفونت‌ها و بیماری‌ها آسیب‌پذیرتر می‌شود.
کاهش کیفیت زندگی و رضایت شخصی
خستگی مداوم: عدم داشتن خواب کافی باعث خستگی مزمن و کاهش انرژی می‌شود.
اختلال در برنامه‌های روزانه: شب‌بیداری می‌تواند برنامه‌های کاری، تحصیلی و اجتماعی را مختل کند.
چگونه می‌توان از این مضرات جلوگیری کرد؟
اگر شب‌بیداری بخشی از سبک زندگی شماست، اقدامات زیر می‌تواند اثرات منفی آن را کاهش دهد:
تثبیت زمان خواب: حتی اگر دیر می‌خوابید، سعی کنید مدت زمان خواب کافی داشته باشید.
مدیریت استرس: از تکنیک‌های آرامش‌بخش مانند مدیتیشن یا یوگا استفاده کنید.
تغذیه سالم: پرهیز از غذاهای سنگین و قندی در شب‌ها می‌تواند از مشکلات گوارشی جلوگیری کند.
فعالیت بدنی: ورزش روزانه به تنظیم ساعت خواب و بهبود خلق‌وخو کمک می‌کند.
کاهش نور آبی: استفاده کمتر از گوشی و کامپیوتر قبل از خواب به بهبود کیفیت خواب کمک می‌کند.
نتیجه‌گیری
سبک شب‌بیداری، اگرچه ممکن است برای برخی افراد جذاب یا کارآمد به نظر برسد، می‌تواند عواقب جدی برای سلامت جسم و روان به همراه داشته باشد. با مدیریت بهتر عادات و ایجاد تغییرات در سبک زندگی، می‌توان از این مضرات جلوگیری کرد و کیفیت زندگی را بهبود بخشید.
برای ورود به صفحه اینستاگرام کلیک کنید.تمام مطالب سایت اختصاصی و توسط تحریریه خط سلامت تولید شده است، استفاده با ذکر منبع و لینک دهی بلامانع است
