پرتو درمانی را می شود در حوالی زمان جراحی یا شیمی درمانی انجام داد. همچنین از آن برای کاهش درد ناشی از تومور استفاده می شود.
به گزارش خط سلامت پرتو درمانی با استفاده از امواج پر انرژی با از بین بردن سلول های تومور، سرطان را درمان می کند. هدف درمان سرطان بدون آسیب رساندن به سلول های سالم است.
پرتو درمانی عوارض جانبی ایجاد می کند که در هر فرد متفاوت است. عوارض پرتو درمانی به نوع اشعه دریافتی، میزان دریافتی، بخشی از بدن که تحت درمان است و در کل میزان سلامتی فرد بستگی دارد.
هیچ راهی برای پیش بینی اینکه تشعشع چه تاثیری بر فرد خواهد گذاشت وجود ندارد. گاهی پرتو درمانی عوارض جانبی کمی یا فقط خفیف از درمان دارد و گاهی مشکلات زیادی برای فرد به وجود می آورد.
هنگام پرتو درمانی، باید با یک پزشک متخصص در زمینه صحبت شود. اگر درمان باعث ناراحتی فرد می شود، باید صحبت کند.
انواع عوارض پرتو درمانی
دو نوع عوارض جانبی پرتو درمانی وجود دارد: زود رس و دیر رس. عوارض جانبی اولیه، مانند حالت تهوع و خستگی، معمولاً طولانی نیستند و در طول درمان یا بلافاصله پس از آن شروع می شوند و تا چند هفته پس از پایان درمان ادامه داشته دارند، اما پس از آن بهتر می شوند.
عوارض جانبی دیرهنگام، مانند مشکلات ریوی یا قلبی، سال ها طول می کشد تا ظاهر شوند و اغلب در صورت بروز دائمی هستند.
شایع ترین عوارض جانبی اولیه، خستگی و مشکلات پوستی است. بسته به محل دریافت اشعه، فرد به موارد دیگری مانند ریزش مو و حالت تهوع مبتلا می شود.
خستگی
خستگی ناشی از سرطان و پرتو درمانی با سایر مواقعی که فرد احساس خستگی می کند متفاوت است. این یک خستگی اضطراب آور و مداوم است و با استراحت بهتر نمی شود و فرد را از انجام کارهایی که معمولا انجام می دهد، مانند رفتن به محل کار یا گذراندن وقت با خانواده و دوستان، باز می دارد.
خستگی با سطح فعالیت فرد تناسب ندارد. خستگی ناشی از پرتو درمانی روز به روز متفاوت به نظر می رسد و برنامه ریزی پیرامون آن را سخت می کند. حتی میزان توانایی فرد در پیروی از برنامه درمان سرطان را تغییر می دهد.
اگر فرد با خستگی دست و پنجه نرم می کند باید به پزشک اطلاع دهد. کارهایی وجود دارد که خستگی ناشی از سرطان و پرتو درمانی را کمتر می کند:
فرد باید مراقب سلامتی خود باشد. مطمئن شود که داروها را همانطور که باید مصرف می کند. استراحت کافی داشته باشد، تا جایی که می تواند فعال باشد و غذاهای مناسب بخورد.
با یک مشاور کار کند یا در یک کلاس در مرکز درمان سرطان شرکت کند تا راه های صرفه جویی در انرژی، کاهش استرس و جلوگیری از تمرکز بر خستگی را بیاموزد.
انرژی خود را برای فعالیت هایی که مهم هستند ذخیره کند. زمانی که احساس خستگی می کند، با آن مقابله کند.
تعادل بین استراحت و فعالیت ها را حفظ کند. استراحت بیش از حد در رختخواب فرد را بیشتر خسته می کند. روزهای خود را بیش از حد برنامه ریزی نکند و به خود استراحت بدهد.
از خانواده و دوستان کمک بخواهد.
فرد به خاطر داشته باشد که خستگی ناشی از پرتو درمانی ظرف چند هفته پس از پایان درمان از بین خواهد رفت.
پرتو درمانی و مشکلات پوستی
تاثیری که پرتو درمانی خارجی بر روی پوست می گذارد، شبیه به زمانی است که فرد زیاد زیر نور خورشید می ماند. فرد قرمز، آفتاب سوخته یا برنزه به نظر می رسد. همچنین پوست متورم یا تاول، خشک، پوسته پوسته یا خارش دار می شود. یا شروع به کنده شدن می کند.
رفتار مناسب با پوست در پرتو درمانی
نپوشیدن لباس های تنگ روی ناحیه تحت درمان
عدم اسکراب یا مالش پوست. برای تمیز کردن آن، از یک صابون ملایم استفاده شود.
عدم قرار دادن هر چیز سرد یا گرم روی ناحیه.
عدم استفاده از هر نوع پماد، روغن، لوسیون یا پودر روی پوست بدون تجویز پزشک.
عدم حضور در نور خورشید تا حد امکان.
عدم استفاده از سوتین در پرتو درمانی برای سرطان سینه.
عدم استفاده از چسب، گاز یا بانداژ روی پوست.
پرتو درمانی و ریزش مو
فقط افرادی که در پوست سر یا مغز پرتو درمانی می شوند دچار ریزش مو می شوند. در بیشتر موارد، موها پس از توقف درمان دوباره رشد می کنند، اما نازک تر می شوند.
برخی از افراد ترجیح می دهند قبل از شروع درمان موهای خود را کوتاه کنند تا وزن کمتری روی ساقه مو ایجاد شود. اگر موهای بالای سر فرد شروع به ریزش کرد، باید هنگام بیرون رفتن، از کلاه یا روسری استفاده کند تا از پوست سر در برابر نور خورشید محافظت شود.
سایر عوارض جانبی اولیه معمولاً به محل دریافت پرتو درمانی بستگی دارد.
مشکلات خوردن
پرتودرمانی به سر، گردن یا بخش‌هایی از دستگاه گوارش باعث از دست دادن اشتها می شود. اما حفظ یک رژیم غذایی سالم در طول درمان برای قوی نگه داشتن بدن بسیار مهم است.
داشتن پنج یا شش وعده غذایی کوچک در طول روز به جای سه وعده غذایی بزرگ.
امتحان دستور العمل ها یا غذاهای جدید.
داشتن میان وعده های سالم.
مشکلات دهان
فرد باید قبل از شروع پرتو درمانی به سر یا گردن ، برای معاینه کامل به دندانپزشک مراجعه کند. اشعه مشکلاتی را در دهان ایجاد می کند که عبارتند از:
زخم های دهان (بریدگی های کوچک یا زخم)
کمبود بزاق
بزاق غلیظ
مشکل در بلع
سفتی فک
برای کمک به مدیریت این عوارض جانبی لازم است:
عدم استفاده ازغذاهای تند و اسیدی
عدم استفاده از سیگار، تنباکو و الکل
استفاده از خمیر دندان حاوی فلوراید و مسواک نرم
مشکلات شنوایی
گاهی اوقات پرتودرمانی سر باعث مشکلات شنوایی می شود. یک دلیل این است که موم گوش را سفت می کند. اگر فرد مشکل شنوایی دارد باید به پزشک خود اطلاع دهند.
حالت تهوع
تابش اشعه به سر، گردن و هر قسمت از دستگاه گوارش باعث تهوع و استفراغ می شود. اگر این اتفاق افتاد فرد باید به پزشک اطلاع دهد. پزشک برای کنترل آن به فرد دارو می دهد. همچنین، تکنیک های آرام سازی و بیوفیدبک را برای کمک به کنترل و کاهش احساس تهوع مفید است.
اسهال
پرتو درمانی شکم باعث اسهال می شود که معمولاً چند هفته پس از آغاز درمان شروع می شود. پزشک داروهایی را برای کمک به کنترل آن تجویز می کند.
همچنین تغییراتی را در رژیم غذایی پیشنهاد می کند، مانند خوردن وعده های غذایی کم حجم، پرهیز از غذاهای پر فیبر و دریافت پتاسیم کافی.
باروری و مسائل جنسی
پرتو درمانی لگن بر میل جنسی و باروری، تأثیر می گذارد.
زنان نباید در طول پرتو درمانی برای باردار شدن تلاش کنند زیرا ممکن است به جنین آسیب برساند. همچنین نباید دوره های قاعدگی را متوقف کنند و باعث سایر علائم یائسگی شوند.
برای مردان، تابش به بیضه ها بر تعداد اسپرم ها و عملکرد آنها تأثیر می گذارد. این لزوماً به این معنا نیست که فرد نمی تواند فرزند داشته باشد.
اما اگر می خواهد بعداً بچه دار شود، باید با پزشک صحبت کند تا ببینید باید قبل از شروع درمان از بانک اسپرم استفاده کند یا خیر.
درمان لگن رابطه جنسی را برای برخی زنان دردناک می کند و باعث ایجاد زخم می شود که موجب کشیدگی کمتر واژن می شود. در مردان، پرتو درمانی بر اعصاب و عروق خونی که نعوظ را کنترل می کنند، تأثیر می گذارد.
زمانی که فرد در حال درمان سرطان است، طبیعی است که علاقه کمتری به رابطه جنسی داشته باشد. اما میل جنسی معمولاً پس از توقف درمان باز می گردد. فرد باید با شریک زندگی خود در مورد اینکه چگونه می توانند صمیمی بمانند، آشکارا صحبت کنند.
عوارض جانبی دیرهنگام پرتو درمانی
عوارض جانبی دیرهنگام پرتو درمانی ماه ها و گاهی سال ها طول می کشد تا ظاهر شوند و معمولاً از بین نمی روند.
این مشکلات زمانی رخ می دهند که پرتو درمانی به بدن آسیب بزند.
یکی دیگر از اثرات دیر رس احتمالی پرتو درمانی، سرطان دوم است. مدت هاست پزشکان می دانند که پرتو درمانی باعث سرطان می شود.
و تحقیقات نشان داده است که پرتو درمانی برای یک سرطان خطر ابتلا به سرطان دیگری را در آینده افزایش می دهد. عواملی که بر این خطر تأثیر می گذارند عبارتند از: میزان پرتو های استفاده شده و ناحیه ای که تحت درمان قرار گرفته است.
فرد باید با پزشک در مورد خطر بالقوه و مقایسه آن با مزایایی که از پرتو درمانی دریافت خواهد کرد صحبت کند. برای ورود به صفحه اینستاگرام کلیک کنید.
تمام مطالب سایت اختصاصی و توسط تحریریه خط سلامت تولید شده است، استفاده با ذکر منبع و لینک دهی بلامانع است.
