خودزنی به سبب وارد کردن آسیب عمدی توسط خود فرد به بدنش گفته می شود که این عمل به منظور خودکشی انجام نمی شود، بلکه راهی برای تحمل رنج های عاطفی، خشم شدید و ناامیدی است. در این مواقع با اینکه آسیب به منظور خودکشی صورت نمی گیرد، اما ممکن است عوارض جدی و مرگباری مانند بیماری های عفونی و خونی را افزایش دهد.
به گزارش خط سلامت رایج ترین نوع آن زخمی کردن و خراشیدن پوست با جسمی تیز است. سوزاندن، شکستن استخوان، خوردن سم، فرو کردن جسمی در حلق، تراشیدن موی سر ( کچل کردن ) نوع های دیگری از خود آسیبی هستند، که معمولا خوردن سم را جز خود زنی به حساب نمی آورند.
خودزنی یا خودآسیبی (Self-harm ) به معنی این است که فرد آگاهانه به بدن خود آسیب برساند؛ طوری‌که به خودکشی منجر نشود اما آثار آن باقی بماند. رایج‌ترین نوع خودزنی زخمی کردن پوست با یک وسیله تیز است. انواع دیگر آن خراش انداختن و یا کندن عمدی پوست، سوزاندن، شکستن استخوان، خوردن سم، فرودادن چیزی در حلق یا کندن عمدی موی سر است. فرد در امر خودزنی دردی فیزیکی را به خود وارد کرده تا درد روحی را فراموش کند.
علت خودزنی
به کسی که آگاهانه به بدن خود آسیب می‌رساند می‌گویند خودزنی کرده‌است که معمولاً برای بیان غافلگیرانه یک احساس درونی است. گاهی افرادی که به این کار دست می‌زنند احساس می‌کنند که تا حدودی قصد خودکشی دارند. بیش از نیمی از کسانی که دست به خودکشی زده‌اند سابقه خودزنی داشته‌اند.
خود تنبیهی
قصد افراد خودزن می‌تواند تنبیه خود برای بیان ناامیدی یا رهایی از یک تنش غیرقابل تحمل درونی باشد و گاهی برای بیان هر دو. خودزنی می‌تواند نشان‌گر فریادی از طرف فرد خودزن برای جلب کمک باشد. هر چند، برخلاف تصور عمومی که افراد خودزن برای جلب توجه خودزنی می‌کنند، این مسئله عموماً توسط پژوهش‌های علمی اثبات نشده‌است چرا که این نتیجه یافت شده‌است که افرادی که خودزنی می‌کنند معمولاً علایم خودزنی (مثلاً جای زخم) را از دیگران پنهان می‌کنند.
برخی پژوهش‌ها نشان داده‌اند که پس از خودزنی فرد خودزن احساس می‌کند؛ که زنده است. گاهی احساس آرامش قلبی به او دست می‌دهد؛ خلاصه آنکه (شدت) ضربان قلب و (هجوم) خاطرات متوقف می‌شود. نیاز به خودزنی می‌تواند نشانه وجود اختلالات روانی یا شخصیتی باشد. افرادی که در معرض اضطراب یا فشارهای افسردگی هستند بیشتر احتمال دارد به این کار دست بزنند.
مطالعات نشان می دهد افرادی که سابقه خودزنی مکرر داشتند، در مقایسه با افرادی که اصلاً سابقه خودزنی نداشتند یا فقط یک یا دو بار خودزنی کرده بودند، به‌طور معناداری رویدادهای تروماتیک (آسیب‌زای) بیش‌تری پیش از ١٧ سالگی گزارش کردند.
رابطه خودزنی با خودکشی
اگرچه هدف از خودزنی، خودکشی نیست، اما بین خود آسیبی و خودکشی ارتباط پیچیده‌ای وجود دارد. خود آسیبی به عنوان رفتار خودخواهانه، به‌طور بالقوه تهدید مرگ را درخود دارد. هم‌چنین خطر فزاینده خودکشی در افرادی که به خود آسیبی مبتلا هستند وجود دارد و ۴۰ تا ۶۰ درصد خودکشی‌ها، ناشی از خود آسیبی بوده‌است.
سنین خودزنی
خودزنی معمولاً در افراد بالغ و مخصوصاً بزرگسالان اتفاق می‌افتد. در کودکان به ندرت این پدیده اتفاق می‌افتد. در نوجوانان بین سنین ١٢ تا ١٨ سال اتفاق افتاده است.
چرخه خودزنی
جراحت عمدی با فشار ناشی از احساسات یا افکار شروع می شود. پس از وارد کردن زخم به بدن، فرد احساس راحتی می کند.
توجه داشته باشید این آرامش صرفا موقت است، زیرا عامل زمینه ای آن همچنان باقی است. کمی بعد، این احساس راحتی با شرم و گناه همراه می شود که دوباره فرد را به سوی احساسات منفی و تنش سوق می دهد.
علل آسیب رساندن به خود
مهمترین بخش کمک به فرد در ترک عادت به خودزنی، درک چرایی این رفتار در وهله اول است. پاسخ این سوال ساده نیست، اما به طور کلی بیشتر افراد این کار را برای رهایی از تنش و برخی دیگر برای احساس درد فیزیکی به جای بی حسی عاطفی انجام می دهند. برخی از علل خودزنی عبارتند از:
استرس
فشار
اضطراب
افسردگی
عصبانیت
غم
طرد شدن از سوی دوستان و خانواده
تنهایی
تحریک پذیری
مسائل اجتماعی
اختلافات خانوادگی
نداشتن مهارت های سازگاری و مقابله از دیگر علل ایراد آسیب به بدن است.
برخی از افراد نیز قادر به مدیریت احساسات خود نیستند و با بروز احساسات منفی مجبور به استفاده از خودزنی به عنوان راهکاری برای تخلیه روانی می شوند.
هدف از خودآزاری
اهداف متعددی از سوی بیماران برای انجام این رفتار گزارش شده است. برخی از آنها عبارتند از:
رهایی از احساسات منفی
تبدیل کردن درد روانی به درد جسمی
احساس غیر واقعی بی حسی، کرختی و گسیختگی
تنبیه کردن خود وتنفر از خویش
گریز موقت از مشکلات
تحت تاثیر قرار دادن دیگران
مطمئن نبودن از تمایل ب مرگ در خود
پیدا کردن کنترل روی دیگران و رسیدن به خواسته های غیرمعقول با عملی کردن تهدید آسیب وارد کردن به خود
ریسک فاکتورهای خویشتن آزاری
این رفتار بیشتر بین جوانان و نوجوانان رایج است، اما می تواند هر کسی را در هر سنی درگیر کند. آسیب رساندن به خود در اوایل نوجوانی شروع می شود که فرد با خروش احساسات و فشار گروه های دوستی، تنهایی و تعارض با والدین روبه روست.
برخی فاکتورها ریسک انجام این عمل را افزایش می دهند، از جمله:
داشتن دوستی که اقدام به خودزنی می کند.
نادیده گرفته شدن
سابقه آزار جنسی یا عاطفی
تجربه تروما یا حادثه وحشتناک
ناپایداری در خانواده
محیط زندگی پر تنش
انزوای اجتماعی
بیماری های روانی مانند اختلالات شخصیت، افسردگی، اختلالات اضطرابی، اختلال استرس پس از سانحه و اختلالات خوردن
مصرف الکل و مواد مخدر
خودزنی در نوجوانان
تشخیص خودزنی در نوجوانان
افرادی که اقدام به خودآزاری می کنند در پنهان کردن رفتار خود از اطرافیان و دوستان بسیار ماهر هستند. هر چند دیده شدن جای زخم بر روی دست، بازو، ران و پاهای فرد نشانه مهم این اختلال است، اما بیشتر نشانه های این رفتار به قدری جزئی و ظریف هستند، که نیازمند توجه اطرافیان است. به دنبال نشانه های زیر باشید:
وجود اسکار زخم مشکوک
زخم هایی که بهبود نمی یابند یا به تدریج بدتر می شوند
مالیدن یا خاراندن مداوم یک نقطه از بدن برای ایجاد زخم
بیان وقوع تصادف یا افتادن از جایی برای پنهان کردن دلیل اصلی
تمایل به تنهایی و ماندن در اتاق
حرف زدن در مورد خودزنی
جمع کردن اشیای تیز در اتاق و بین وسایل شخصی
رفتارهای پنهان کارانه
پوشیدن لباس های یقه دار و آستین بلند در هوای گرم
پرهیز از فعالیت های اجتماعی
بستن بانداژ دور دست یا پا
اشکال در روابط بین فردی
پرهیز از شرکت در ورزش یا فعالیت هایی که ممکن است نیازمند تعویض لباس جلوی دیگران باشد.
تقویت روابط پدر دختری
اشکال جرح خویشتن یا زخمی کردن خود
آسیب رساندن به خود معمولا در تنهایی انجام می شود و به شکل رفتاری کنترل شده انجام می شود تا الگوهای مشخصی رو پوست به وجود آید. برای مثال، خط ها به صورت موازی روی دست کشیده می شوند. مثال هایی از زخمی کردن خود عبارتند از:
بریدن (خراش های شدید با شی تیز)
خراش
سوزاندن (با کبریت، سیگار یا وسیله داغ)
نوشتن حروف یا نمادها با چاقو روی بدن
کتک زدن خود مانند کوبیدن بر سر یا کوبیدن سر به دیوار
سوراخ کردن پوست با شی نوک تیز
وارد کردن شی به پوست
در اغلب موارد، دست ها، پاها و ران هدف خودزنی هستند، اما هر نقطه دیگری از بدن نیز می تواند مورد آسیب قرار گیرد.
افرادی که درگیر این رفتار می شوند، از بیش از یک روش برای آسیب رساندن به خود استفاده می کنند.
برخی از بیماران تنها مدتی به این کار رو می آورند، اما در مورد برخی دیگر به رفتاری مداوم و طولانی مدت تبدیل می شود.
آسیب وارد کردن به خود چقدر شایع است؟
امروزه متاسفانه تعداد افرادی که رو به زخمی کردن خود آورده اند، افزایش یافته است. به غیر از عوامل روانی مانند استرس و افسردگی، شیوع این رفتار به دلیل رواج برخی بازی های کامپیوتری مانند نهنگ آبی و نیز فشار از سوی گروه های دوستی بیشتر شده است.
تحقیقات تفاوت چندانی میان پسرها و دخترها در اقدام به این کار قائل نشده اند. خودزنی این طور نیست که صرفا در نوجوانان و جوانان دیده شود. می تواند هر کسی را در هر سنی درگیر کند. طبق تحقیقات حدود ۱۰ درصد از افراد دچار این رفتار هستند که می تواند تا ۲۰ درصد نیز افزایش داشته باشد. بر اساس بررسی های انجام شده اکثریت افراد در سن ۱۲ سالگی برای اولین بار اقدام به انجام آن نموده اند. در خانم ها اندکی شایع تر است و شیوع آن نیز در حال افزایش است.
چرا درمان خودآزاری اهمیت دارد؟
هر چند این دسته رفتارها با هدف خودکشی انجام نمی شوند، اما تداوم آن می تواند فرد را به سمت خودکشی سوق دهد.
به علاوه، آسیب رساندن به خود با عوارضی بلندمدت یا همیشگی همراه است، از جمله:
احساس شرم، گناه و عزت نفس پایین
ابتلا به عفونت های جدی به دلیل وجود زخم باز در بدن یا استفاده از ابزارهای آلوده برای زخمی کردن بدن
اسکار زخم دائمی یا بدشکلی پوست که موجب می شود بیمار از پوشیدن بسیاری از لباس ها پرهیز کند.
وارد کردن آسیب های مرگبار و شدید به صورت غیرعمدی
تشدید بیماری روانی زمینه ساز این رفتار در صورت عدم مراجعه برای درمان و پیچیده تر شدن شرایط
جلوگیری از خودزنی
برای دوری از این کار اول سعی کنید فوراً از اتاقی که در آن هستید و می‌خواهید بدین کار دست بزنید خارج شوید یا وسیله‌ای را که می‌خواهید با آن خودزنی کنید از جلو دست خود بردارید. تنفس خود را کنترل کنید و چند بار (بین ۵ تا ۱۰ بار) نفس عمیق بکشید. در فضای باز قدم بزنید. علت و انگیزه خود را برای خود تکرار کنید و حتی روی کاغذ بنویسید.
روانشناسان می‌گویند خیلی‌ها با این روش از اقدام خود پشیمان شده اند. گزارش انگیزه خود را به یک دوست صمیمی بدهید. ناحیه‌ای از بدن خود را که می‌خواهید آسیب برسانید با وسیله‌ای علامت بزنید. دوش گرفتن به شما آرامش می‌دهد و به خودتان مسلط می‌شوید.
نجات فرد خودزن
معمولآً کسی از خودزنی دیگری در ابتدا خبر ندارد زیرا این عمل در خفا انجام شده و خودزن ناحیه آسیب دیده را پنهان نگه می‌دارد. اما اگر متوجه شدید فردی که بدین کار دست زده و رفتارش عوض شده شما می‌توانید نقش مهمی در بهبود او بازی کنید. با پرسش و پاسخ در مورد وضعیت موجود و مناسبات او با مسائل جاری روزمره به او این موضوع را می‌فهمانید که سلامتی او مورد توجه است؛ و کم‌کم به او اطلاع دهید متوجه علامت و آثار خودزنی در او شده‌اید. او چه قبول کند یا نکند شما یک گام کیفی برداشته‌اید چه او می‌فهمد که کسانی هستند که سلامتی او برایشان اهمیت دارد.
در اینجا چند نکته برای انجام اولین مکالمه وجود دارد:
آرام بمان.
ممکن است از اینکه کسی که به او اهمیت می‌دهید به بدنش آسیب می‌زند عصبانی شوید، اما واکنش با عصبانیت می‌تواند گفتگو را متوقف کند. آن شخصی که به او اهمیت می دهید، همین الان به مهربانی شما نیاز دارد.
احساسات آنها را تصدیق کنید.
خودآزاری نشانه ناراحتی عاطفی جدی است. می توانید در مورد احساسات آنها سؤالات باز بپرسید. اینها می توانند به سادگی "چطور احساس می کنید؟" باشند. یا "چه احساسی داری؟" به یاد داشته باشید این مربوط به ابراز احساسات آنهاست. ممکن است احساس کنید که نیاز دارید فوراً بفهمید چرا آنها این کار را انجام می دهند، اما معمولاً بهتر است به آنها زمان و فضا بدهید تا با کلمات خودشان صحبت کنند.
مراقبت و نگرانی را نشان دهید .
تمرکز بر پریشانی عاطفی افراد می تواند به افراد کمک کند احساس کنند که مورد توجه و شنیدن قرار می گیرند. ما می دانیم که روابط مراقبتی کلید کمک به افرادی است که به خود آسیب می رسانند.
قضاوت نکنید
قضاوت نکنید انگ زیادی در مورد خودآزاری وجود دارد. مردم می توانند واقعاً احساس شرم و خجالت کنند، که می تواند بر ناراحتی آنها بیفزاید و آنها را کمتر در مورد آن صحبت کنند. اجازه دهید فرد زندگی شما بداند که نیازی به عذرخواهی یا متاسف شدن از شما ندارد. شما آنجا هستید تا گوش کنید و از آنها حمایت کنید تا راهی پیدا کنند.
کار هایی که باید انجام دهید:
آنها را تشویق کنید تا با یک روانشناس بالینی در مورد آسیب رساندن به خود صحبت کنند.
بپرسید چگونه می خواهند مورد حمایت قرار گیرند.
به آنها اطلاع دهید که در کنار آنها هستید.
به آنها در مورد ویژگی های مثبت شان بگویید.
سعی کنید احساسات و تجربیات آنها را بدون قضاوت کردن، به جای تمرکز بر آسیب رساندن به خود، درک کنید.
در نظر بگیرید هر مقدار خودآزاری ممکن است نشانه ای باشد که آنها به شدت احساس ناراحتی می کنند.
به آنها اجازه دهید کنترل تصمیمات خود را در دست داشته باشند، اما در صورت نیاز از آنها مراقبت های پزشکی کنید.
کار هایی که نباید انجام دهید:
سعی نکنید آنها را مجبور کنید کاری را که انجام می دهند تغییر دهند.
آنها را تهدید به سلب و کنترل نکنید.
به آنها توهین نکنید، مثلاً با گفتن اینکه آنها به دنبال جلب توجه هستند. برای ورود به صفحه اینستاگرام کلیک کنید.
تمام مطالب سایت اختصاصی و توسط تحریریه خط سلامت تولید شده است، استفاده با ذکر منبع و لینک دهی بلامانع است.
