آنچه زمانی فقط یک سردرد ساده پس از مهمانی بود، حالا می‌تواند شما را یک روز کامل زمین‌گیر کند. آیا خماری با بالا رفتن سن تغییر می‌کند؟ با ما همراه باشید تا پرده از ارتباط پیچیده‌ی الکل ، افزایش سن و سلامت روان برداریم؛ تجربه‌ای که نه‌تنها جسم، بلکه ذهن را نیز درگیر می‌کند.
به گزارش خط سلامت دانشمندان تاکنون نتوانسته‌اند رابطه‌ای قطعی میان سن و شدت خماری بیابند، اما شواهدی وجود دارد که گویای آن است که افراد سالخورده ممکن است پس از مصرف الکل، ناراحتی بیشتری را نسبت به جوان‌ترها تجربه کنند.
بسیاری با این حالت آشنا هستند: سردردی سنگین و کوبنده، پوستی خیس از عرق، ذهنی مغشوش و معده‌ای آزرده. تجربه‌ای ناخوشایند که پس از زیاده‌روی در نوشیدن الکل رخ می‌نماید. آنچه زمانی برای فرد مشکلی ایجاد نمی‌کرد، با گذشت سال‌ها می‌تواند او را از پا بیندازد.
اما آیا حقیقتاً با گذر عمر، خماری نیز شدت می‌گیرد؟
شواهد تجربی بسیاری از این گزاره حمایت می‌کنند، اما داده‌های علمی قطعی هنوز به دست نیامده است. با این حال، فرضیه‌هایی مطرح شده‌اند که می‌توانند این وضعیت ناخوشایند را در سنین بالا توضیح دهند.
اینکه آیا خماری با افزایش سن در همه‌ی افراد تشدید می‌شود یا تنها در برخی، هنوز به‌درستی روشن نشده است.
دکتر آرون وایت، مؤسسه ملی سوءمصرف الکل و الکلیسم ایالات متحده
واکنش بدن در برابر الکل در گذر زمان
الکل، هنگامی که وارد بدن می‌شود، فرآیندی پیچیده را طی می‌کند. در کبد ابتدا به ماده‌ای سمی به نام استالدئید تجزیه می‌شود، سپس به ترکیبی بی‌خطرتر به نام استات تبدیل گشته و در نهایت به آب و دی‌اکسید کربن درمی‌آید. اما با افزایش سن، فعالیت آنزیم‌های مسئول این تجزیه کاهش می‌یابد. در نتیجه، مواد سمی بیشتر در بدن باقی می‌مانند و موجب بروز التهاب‌های گسترده می‌شوند.
در این فرآیند، سیتوکین‌ها – ترکیباتی شیمیایی که در واکنش‌های التهابی نقش دارند – به میزان چشمگیری افزایش می‌یابند و پیامد آن، احساس ضعف، اضطراب، تحریک‌پذیری و خستگی خواهد بود؛ علائمی که همگی از نشانه‌های بارز خماری‌اند.
پیری، بیماری و بی‌آبی: هم‌پیمانان ناخوشایند
افراد سالمند بیش از دیگران با بیماری‌هایی چون دردهای مزمن، دیابت و آرتریت دست‌به‌گریبان‌اند. این مشکلات، به‌خودی‌خود سطح التهاب بدن را افزایش می‌دهند. حال اگر الکل نیز به این معادله افزوده شود، گویی آتشی فروزان را با بنزین شعله‌ور ساخته‌ایم.
افزون بر این، هم الکل و هم پیری موجب کاهش توان بدن در حفظ آب می‌شوند. الکل با خاصیت ادرارآوری خود، مایعات بدن را خارج می‌سازد و افزایش سن نیز به‌طور طبیعی از میزان آب بدن می‌کاهد. این بی‌آبی می‌تواند موجب افزایش غلظت الکل در خون شده و علائم خماری را تشدید نماید.
خواب آشفته، همراهی ناخواسته
هم الکل و هم کهولت سن، خواب را دچار اختلال می‌کنند. گرچه ممکن است نوشیدن الکل در ابتدا خواب‌آور باشد، اما در ادامه، کیفیت خواب را کاهش داده و منجر به بیدار شدن‌های زودهنگام می‌شود. از آن‌جایی که خواب افراد مسن در کل سبک‌تر و شکننده‌تر است، اثرات منفی الکل بر کیفیت خواب در آنان عمیق‌تر احساس می‌شود.
و اما نکته‌ای شگفت‌انگیز..
با وجود تمامی این توضیحات، برخی پژوهش‌ها خلاف این باور را نشان می‌دهند. در مطالعه‌ای گسترده بر بیش از پنجاه‌هزار نفر، در بازه‌ی سنی ۱۸ تا ۹۴ سال، مشخص شد که افراد مسن کمتر از جوان‌ترها گزارش تجربه‌ی خماری داده‌اند، حتی در شرایطی که میزان مصرف و دفعات نوشیدن مشابه بوده است.
پژوهشی کوچک‌تر نیز به نتایجی مشابه دست یافت و حتی از کاهش شدت خماری با افزایش سن خبر داد. شاید بتوان این پدیده را به کاهش تدریجی حساسیت به درد در سالخوردگان نسبت داد.
تحلیل جنبه‌های روان‌شناختی و اثرات احتمالی الکل بر سلامت روان
۱. رابطه الکل و سلامت روان
الکل ماده‌ای روان‌گردان است که مستقیماً بر مغز تأثیر می‌گذارد. بسیاری از افراد از آن به‌عنوان راهی برای فرار موقت از اضطراب، افسردگی یا فشارهای روزمره استفاده می‌کنند. اما واقعیت این است که:
الکل ممکن است احساسات منفی را تشدید کند، به‌ویژه در دوره‌ی پس از نوشیدن یعنی مرحله‌ی خماری که با اختلال در خواب، خستگی، تحریک‌پذیری و بی‌قراری همراه است.
دوره‌ی خماری می‌تواند باعث تشدید علائم اختلالات روانی مانند اضطراب و افسردگی شود، مخصوصاً در افراد مسنی که از پیش زمینه‌های روان‌شناختی برخوردارند.
۲. اثرات روانی افزایش سن بر تجربه‌ی خماری
متن به درستی به این نکته اشاره دارد که افراد مسن ممکن است خماری را متفاوت تجربه کنند. از دید روانشناسی، چند عامل مهم در این زمینه مؤثرند:
کاهش توان تطبیق روانی: با افزایش سن، انعطاف‌پذیری روانی کاهش می‌یابد و مدیریت استرس سخت‌تر می‌شود. خماری می‌تواند با تشدید احساس بی‌حوصلگی، اختلال در تمرکز، و خستگی روانی همراه باشد.
احساس کاهش کنترل بر بدن و ذهن: بیدار شدن با علائم ناخوشایند فیزیکی ممکن است برای افراد سالخورده با احساس کاهش استقلال یا حتی نگرانی از بیماری همراه شود.
نگرانی‌های شناختی: افراد مسن ممکن است اختلالات ذهنی یا حافظه‌ای ناشی از خماری را با بیماری‌هایی مانند آلزایمر اشتباه بگیرند، که خود موجب اضطراب و پریشانی بیشتر می‌شود.
۳. نقش خواب در سلامت روان
همان‌طور که در متن آمده، هم الکل و هم افزایش سن می‌توانند کیفیت خواب را پایین بیاورند. خواب نامناسب یکی از اصلی‌ترین عوامل در ایجاد مشکلات روانی مانند:
افزایش اضطراب روزانه
تشدید علائم افسردگی
کاهش تاب‌آوری روانی و تحریک‌پذیری بالا
نخوابیدن کافی، به‌ویژه در افراد مسن، نه‌تنها سلامت جسمی را تهدید می‌کند، بلکه باعث می‌شود فرد احساس ناتوانی، گیجی و خستگی روانی کند.
۴. جنبه‌های شناختی و روانی خماری
علائمی مانند افکار آشفته، احساس بی‌قراری، تحریک‌پذیری و خستگی ذهنی می‌توانند در طول خماری، روان فرد را تحت فشار قرار دهند. این علائم در افراد سالخورده که ممکن است از پیش دچار اضطراب یا افسردگی باشند، شدیدتر بروز می‌کند.
افزون بر آن، تجربه‌ی ناخوشایند خماری می‌تواند:
چرخه‌ی معیوب احساس گناه و خودسرزنشی را فعال کند.
باورهای منفی درباره‌ی توانایی ذهنی یا جسمی فرد را تقویت کند.
۵. نکته‌ی مهم: اختلاف در برداشت‌های فردی
پژوهش‌هایی که کاهش شدت خماری را با افزایش سن گزارش کرده‌اند، می‌توانند بازتابی از تغییر در درک ذهنی درد و ناراحتی باشند. افراد مسن ممکن است آستانه‌ی تحمل بالاتری پیدا کرده یا کمتر درباره‌ی ناراحتی‌های خود صحبت کنند. این خود یک موضوع روان‌شناختی است که در پژوهش‌ها باید مورد توجه قرار گیرد.
جمع‌بندی روان‌شناختی
از دیدگاه سلامت روان، خماری در هر سنی می‌تواند اثرات مخربی بر روح و روان فرد بگذارد، اما در سنین بالا این اثرات می‌توانند عمیق‌تر و پیچیده‌تر باشند. خماری نه‌فقط یک پدیده فیزیکی، بلکه یک تجربه ذهنی و روانی است که:
تعادل احساسی را بر هم می‌زند.
احساس ناتوانی را تقویت می‌کند.
و می‌تواند بازتابی از آسیب‌پذیری روان‌شناختی فرد باشد.
بنابراین، حمایت روانی، آموزش درباره‌ی اثرات مصرف الکل، و تقویت راهکارهای مقابله‌ای سالم در سنین بالا اهمیت ویژه‌ای دارد.
برای ورود به صفحه اینستاگرام کلیک کنید.تمام مطالب سایت اختصاصی و توسط تحریریه خط سلامت تولید شده است، استفاده با ذکر منبع و لینک دهی بلامانع است
