رسم خون‌بس یکی از آیین‌های قدیمی در برخی مناطق ایران است که با حواشی و انتقادات زیادی روبرو بوده است. در این مراسم، پس از وقوع نزاع و درگیری منجر به قتل بین دو طایفه، دخترانی از خانواده قاتل به عنوان "فصیله" به عقد خانواده مقتول درمی‌آیند.
به گزارش خط سلامت هدف از این اقدام، جلوگیری از خونریزی و انتقام‌جویی عنوان می‌شود زیرا طبق باورهای قدیمی، وصلت دو خانواده می‌تواند منجر به پایان این نزاع شود. اما پیامدهای این رسم پرحاشیه، خشونت ، آزارهای روانی و نقض حقوق انسانی دختران قربانی بوده است.
داستان‌هایی از تلخی و رنج عروسان خون‌بس
گرچه برخی اظهار می‌دارند که این رسم تقریباً منسوخ شده است، اما گزارش‌هایی از وجود آن در گذشته و حتی سال‌های اخیر دیده می‌شود. زنان قربانی این رسم، عموماً از مصاحبه و صحبت کردن خودداری می‌کنند؛ برخی به دلیل ترس از انتقام یا افشاگری و برخی دیگر به دلایل خانوادگی. این امر موجب شده است که تاریخچه و تجربه‌های شخصی آنان به‌ندرت آشکار شود.
سرنوشت تلخ زنان نقش‌بسته در مراسم خون‌بس
زنی از اندیمشک از تجربه‌های آشنایان خود در این زمینه صحبت می‌کند. یکی از این زنان پس از تحمل خشونت‌های زیاد از سوی همسر خود در نهایت توانسته است تا حدودی به یک زندگی معمولی دست یابد. در مقابل، دو زن دیگر با سرنوشتی تلخ مواجه شدند. یکی از آنان حتی پس از طلاق و ازدواج مجدد ارتباطش با فرزندان خود را از دست داد. زن دیگر، وقتی تحت آزارهای پیاپی قرار گرفت، خود را به آتش کشید.
تجربه متفاوت بلوچستان؛ تأکید بر رضایت عروس‌ها
در بلوچستان، آیین خون‌بس گاهی به گونه‌ای متفاوت اجرا می‌شود. مردی از آن منطقه می‌گوید که زمانی که دو طایفه درگیری جدی داشته باشند، ازدواج میان دختر و پسر دو خانواده نقش صلح‌آمیز دارد. اما نکته مهم این است که ازدواج در این منطقه غالباً با رضایت طرفین همراه است و رفتارهای خشونت‌آمیز پس از ازدواج دیده نمی‌شود. با این حال، زنان بلوچستان نیز از رسانه‌ها دوری می‌کنند و از بازگویی تجربیات خود واهمه دارند.
زوال رسم خون‌بس در خوزستان
در خوزستان، گزارش‌ها نشان می‌دهد که این سنت به صورت خودجوش و تدریجی در حال از بین رفتن است. عاطفه بروایه، مدیرعامل یکی از نهادهای حامی زنان، می‌گوید که دخترانی که در رسم خون‌بس قربانی می‌شوند، به نوعی ابزار انتقام‌جویی طایفه قاتل هستند و با این کار به بردگی گرفته می‌شوند. به گفته او، در سال‌های اخیر آگاهی عمومی مردم منطقه افزایش یافته و این رسم ظالمانه دیگر جایگاه قبلی خود را ندارد.
نگاه قانونی به خون‌بس
فاطمه باباخانی، حقوقدان، ریشه‌های بسیاری از مشکلات خون‌بس را در عدم رعایت حقوق انسانی و قانونی قربانیان جستجو می‌کند. او می‌گوید این نوع ازدواج‌ها غالباً به دور از رضایت دختران قربانی انجام می‌شود و زن‌های خون‌بس تحت سلطه و سرکوب قرار می‌گیرند. از سوی دیگر، آثار منفی این رسم بر فرزندان حاصل از این ازدواج‌ها نیز هویداست، چرا که آنان غالباً مورد بی‌توجهی و تبعیض قرار می‌گیرند.
لایحه‌ای برای پایان دادن به خون‌بس
لایحه تأمین امنیت زنان که در حال بررسی است، ماده‌ای دارد که به صراحت ازدواج‌های خون‌بس را ممنوع اعلام می‌کند. اگر این لایحه تصویب شود، می‌توان گفت که زمینه قانونی برای جلوگیری از این عمل فراهم خواهد شد. این حقوقدان تأکید می‌کند که در صورت تصویب این لایحه، اجرای مراسم خون‌بس به عنوان یک جرم قانونی تلقی می‌شود و می‌توان علیه آن اقدامات لازم را انجام داد.
چالشی برای ثبت ملی خون‌بس
در یکی از جنجال‌های اخیر، درخواست ثبت ملی رسم خون‌بس از سوی یکی از نهادهای مرتبط با میراث فرهنگی مطرح شد. این مسئله با موجی از اعتراض‌ها در شبکه‌های اجتماعی و توسط فعالان مدنی روبرو شد. بسیاری این اقدام را حمایت غیرمستقیم از خشونت علیه زنان تلقی کردند و خواستار جلوگیری از ثبت این رسم شدند. نهایتاً، این تلاش به دلیل مخالفت‌های گسترده متوقف شد و اعلام شد که ثبت این رسم در دستور کار قرار ندارد.
از سوی دیگر، پیشنهاد شده که در جهت جایگزینی آیین‌های صلح‌آمیزتر، روش‌هایی نظیر تبادل کالا یا حیوانات به جای دختران اجرا شود تا دیگر نیازی به قربانی کردن زنان نباشد. اصلاح چنین رسم‌هایی، گام مهمی در حفظ حقوق انسانی و پایان دادن به نابرابری‌هاست./ساعد نیوز
تمام مطالب سایت اختصاصی و توسط تحریریه خط سلامت تولید شده است، استفاده با ذکر منبع و لینک دهی بلامانع است
