قرص اورژانسی چیست؟ + بهترین زمان مصرف و تداخل دارویی و رابطه آن با ایجاد لخته خون/ قرص اورژانسی را با این مواد غذایی نخورید

به گزارش خط سلامت قرص اورژانسی عمدتاً با تأخیر یا جلوگیری از تخمک‌گذاری (آزاد شدن تخمک)، تداخل در بارور شدن تخمک یا جلوگیری از چسبیدن تخمک بارور شده به دیواره رحم عمل می‌کنند.

انواع قرص‌های ضدبارداری اورژانسی

برخی از انواع قرص‌های ضدبارداری اورژانسی، عبارت است از:

قرص‌های حاوی لوونورژسترل

نمونه‌ها: Plan B One-Step، Take Action، Next Choice 

نحوه عملکرد: لوونورژسترل یک هورمون مصنوعی است که اثرات هورمون‌های طبیعی بدن را تقلید می‌کند و از تخمک‌گذاری جلوگیری می‌کند.

زمان استفاده: این قرص‌ها در صورتی که در 72 ساعت (3 روز) بعد از رابطه جنسی بدون محافظت مصرف شوند، بیشترین تأثیر را دارند. با این حال، می‌توانند تا 5 روز بعد هم مؤثر باشند، هرچند تأثیر آن‌ها با گذشت زمان کاهش می‌یابد.

اثربخشی : این دارو حدود 89% مؤثر است اگر در 72 ساعت اول مصرف شود، اما هرچه زودتر مصرف شود، اثربخشی بیشتری خواهد داشت.

قرص‌های حاوی اولی‌پریستال استات

نمونه‌ها: Ella

نحوه عملکرد : اولی‌پریستال استات یک داروی تغییر دهنده گیرنده‌های پروژسترون است که تخمک‌گذاری را به تأخیر می‌اندازد، از بارور شدن تخمک جلوگیری می‌کند و ممکن است دیواره رحم را تغییر دهد.

زمان استفاده: این قرص‌ها می‌توانند تا 5 روز بعد از رابطه جنسی بدون محافظت مؤثر باشند.

اثربخشی: این دارو حدود 85% مؤثر است و در صورتی که در 5 روز اول مصرف شود، اثربخشی مشابهی در طول این مدت دارد. این دارو برای زنانی با شاخص توده بدنی بالا ممکن است مؤثرتر از لوونورژسترل باشد.

IUD (دستگاه داخل رحمی) 

اگرچه این روش قرص نیست، IUD مسی یکی دیگر از گزینه‌های ضدبارداری اورژانسی است که می‌تواند توسط پزشک تا 5 روز بعد از رابطه جنسی بدون محافظت وارد رحم شود و از بارداری جلوگیری کند. این روش یکی از مؤثرترین گزینه‌ها برای پیشگیری از بارداری است و می‌تواند برای مدت طولانی (تا 10 سال) به عنوان روش پیشگیری از بارداری استفاده شود.

زمان مناسب استفاده از قرص‌های ضدبارداری اورژانسی

رابطه جنسی بدون محافظت: اگر رابطه جنسی بدون استفاده از روش پیشگیری از بارداری داشته‌اید یا روش پیشگیری از بارداری شما شکست خورده است (مثلاً کاندوم پاره شده است).

آزار جنسی : در صورتی که مورد تجاوز یا آزار جنسی قرار گرفته‌اید، می‌توانید از قرص‌های ضدبارداری اورژانسی استفاده کنید.

شکست سایر روش‌های پیشگیری از بارداری : اگر روش پیشگیری از بارداری شما (مانند کاندوم، قرص ضدبارداری) شکست خورده باشد، قرص‌های ضدبارداری اورژانسی می‌توانند به عنوان گزینه جایگزین استفاده شوند.

اثربخشی قرص‌های ضدبارداری اورژانسی

قرص‌های ضدبارداری اورژانسی 100% مؤثر نیستند، اما می‌توانند در صورت مصرف سریع از بارداری جلوگیری کنند.

اثربخشی آن‌ها در صورتی که در 24 ساعت اول مصرف شوند، بالاتر است.

عواملی مانند وزن بدن یا مصرف برخی داروها ممکن است اثربخشی قرص‌ها را کاهش دهد.

عوارض جانبی رایج قرص های ضدبارداری اورژانسی

تهوع: ممکن است برخی افراد بعد از مصرف قرص‌ها حالت تهوع یا استفراغ داشته باشند. مصرف قرص همراه با غذا یا قبل از خواب ممکن است این عوارض را کاهش دهد.

سردرد: سردرد یکی از عوارض جانبی رایج است.

خستگی : برخی افراد ممکن است بعد از مصرف قرص‌ها احساس خستگی کنند.

دوره قاعدگی نامنظم: دوره قاعدگی بعدی شما ممکن است زودتر یا دیرتر از حد معمول بیاید. اگر بیش از یک هفته تأخیر داشته باشید، باید آزمایش بارداری انجام دهید.

تداخل قرص اورژانسی با داروهای اعصاب و روان

قرص‌های ضدبارداری اورژانسی می‌توانند با برخی داروها تداخل داشته باشند، از جمله داروهایی که برای درمان بیماری‌های مختلف از جمله اختلالات عصبی استفاده می‌شوند. این تداخلات ممکن است اثربخشی قرص‌های ضدبارداری اورژانسی را کاهش دهد یا موجب تغییراتی در عملکرد داروهای دیگر شود.

داروهایی که ممکن است با قرص‌های ضدبارداری اورژانسی تداخل داشته باشند:

داروهای ضدصرع (آنتی‌کونیولسانت‌ها): داروهایی که برای کنترل تشنج یا صرع استفاده می‌شوند می‌توانند با برخی از قرص‌های ضدبارداری اورژانسی تداخل داشته باشند و اثربخشی آن‌ها را کاهش دهند. داروهایی مانند:

فنی‌توئین (Phenytoin)

کربامازپین (Carbamazepine)

والپروات (Valproate)

باربیتورات‌ها (مثلاً فنوباربیتال)

داروهای ضدافسردگی و داروهای اعصاب: برخی داروهای ضدافسردگی و داروهایی که برای درمان اختلالات روانی استفاده می‌شوند، می‌توانند تأثیر منفی بر اثربخشی قرص‌های ضدبارداری اورژانسی بگذارند. از جمله این داروها:

سرترالین (Sertraline): دارویی از گروه SSRI که ممکن است تأثیر خاصی روی متابولیسم قرص‌های ضدبارداری نداشته باشد، اما در موارد خاص ممکن است بر اثربخشی آن‌ها اثرگذار باشد.

فلوکستین (Fluoxetine): مشابه سرترالین، تأثیر قابل توجهی ندارد، اما در صورت تداخل با داروهای دیگر یا متابولیسم بدن، ممکن است اثر قرص‌های ضدبارداری را کاهش دهد.

میتراتپون (Mirtazapine) :  ممکن است به طور غیرمستقیم بر هورمون‌ها و متابولیسم بدن تأثیر بگذارند.

آنتی‌بیوتیک‌ها: برخی از آنتی‌بیوتیک‌ها ممکن است باعث کاهش اثر بخشی قرص‌های ضدبارداری اورژانسی شوند. این داروها شامل:

ریفامپین (Rifampin): دارویی که برای درمان عفونت‌های خاصی مانند سل استفاده می‌شود، می‌تواند با تأثیرگذاری بر آنزیم‌های کبدی، سرعت متابولیسم داروهای ضدبارداری را افزایش دهد.

ریفابوتین (Rifabutin): مشابه ریفامپین، ممکن است اثربخشی قرص‌های ضدبارداری را کاهش دهد.

داروهای HIV (ضدویروسی)

داروهای ضدویروسی که برای درمان ویروس HIV (ایدز) استفاده می‌شوند، می‌توانند با قرص‌های ضدبارداری اورژانسی تداخل داشته باشند. داروهایی مانند:

داروهای ضدقارچ (آنتی‌فانگال‌ها): برخی داروهای ضدقارچ، مانند کیتوکونازول (Ketoconazole)، می‌توانند باعث افزایش سطح هورمون‌ها در بدن شده و در نتیجه اثر بخشی قرص‌های ضدبارداری اورژانسی را کاهش دهند.

داروهای ضدپرفشاری خون و داروهای گوارشی: در موارد خاص، داروهای فشار خون بالا و برخی داروهای معده (مانند رانیتیدین (Ranitidine)) ممکن است تأثیرات جزئی بر قرص‌های ضدبارداری داشته باشند. اگرچه این تداخل‌ها نادر هستند، اما بهتر است در صورت استفاده از این داروها، پزشک خود را مطلع سازید.

در اینجا جدول زمان مصرف بهینه و اثربخشی قرص‌های ضدبارداری اورژانسی آمده است:

ارتباط قرص‌های ضدبارداری اورژانسی با لخته خون

قرص‌های ضدبارداری اورژانسی به طور عمده حاوی پروژستین (مانند لوونورژسترل در بسیاری از برندها) یا ترکیب پروژستین و استروژن هستند. این هورمون‌ها می‌توانند اثراتی بر روی سیستم گردش خون داشته باشند. مهم است که به یاد داشته باشید که:

قرص‌های ضدبارداری ترکیبی (حاوی استروژن و پروژستین) خطر بیشتری برای ایجاد لخته‌های خون (ترومبوز) دارند. این لخته‌ها ممکن است در رگ‌های خونی ایجاد شوند و باعث مشکلات جدی مانند سکته مغزی یا حمله قلبی شوند. این لخته‌ها بیشتر در افرادی که خطر فاکتورهای ژنتیکی یا پزشکی خاصی دارند، مشاهده می‌شود.

قرص‌های ضدبارداری اورژانسی معمولاً حاوی پروژستین تنها هستند و از آنجا که پروژستین به طور کلی نسبت به استروژن کمتر با لخته‌های خون ارتباط دارد، خطر ایجاد لخته خون در اثر مصرف این قرص‌ها نسبت به قرص‌های ضدبارداری ترکیبی کمتر است.با این حال، حتی در این موارد، مصرف بیش از حد یا استفاده نادرست از دارو ممکن است ریسک‌های خاصی داشته باشد.

خطرات مصرف قرص ضدبارداری اورژانسی برای افراد خاص

افرادی که سابقه لخته شدن خون (ترومبوز وریدی عمقی، آمبولی ریه، سکته مغزی) یا مشکلات گردش خون دارند، ممکن است بیشتر در معرض خطر باشند.

افرادی که سیگار می‌کشند یا دارای فاکتورهای خطر دیگر مانند اضافه وزن یا فشار خون بالا هستند، ممکن است در صورت مصرف قرص‌های ضدبارداری اورژانسی، خطر بیشتری برای لخته شدن خون داشته باشند.

جمع‌بندی

قرص‌های ضدبارداری اورژانسی که حاوی پروژستین تنها هستند، معمولاً خطر کمتری برای ایجاد لخته‌های خون نسبت به قرص‌های ضدبارداری ترکیبی دارند. با این حال، برای افرادی که سابقه بیماری‌های قلبی، عروقی یا لخته شدن خون دارند، مصرف این قرص‌ها باید تحت نظر پزشک و با احتیاط باشد. برای اطمینان از ایمنی و جلوگیری از عوارض، مشاوره پزشکی قبل از مصرف دارو بسیار مهم است.