روسای جمهوری ایران و روسیه هفته گذشته معاهده همکاری دو کشور را امضا کردند. در حالی‌که هر دو با اولویت‌ها و نگرانی‌های متفاوتی دست و پنجه نرم می‌کنند، ولی در برخی حوزه‌ها نزدیکی‌هایی با هم دارند.
به گزارش خط سلامت در جهانی پیچیده و پیچیده‌تر، تهران و مسکو از مسیر این توافق به چه اهدافی دست خواهند یافت؟ توافق مشابه ایران با چین، چه دستاوردهایی داشت و از این توافق چه انتظاری می‌توان داشت؟ با دکتر جهانگیر کرمی، دانشیار روابط بین‌الملل دانشگاه تهران و از چهره‌های شناخته‌شده در مورد وضعیت روسیه، در خصوص ویژگی‌ها و انتظارات از توافق با روسیه و نگرانی‌های احتمالی به گفت‌وگو نشستیم. او معتقد است که این توافق یک معاهده همکاری بلندمدت در حوزه‌های مختلف است و نه یک ائتلاف نظامی. کرمی انتظار تغییر و تحول اقتصادی از چنین توافقی را غیرواقع‌بینانه می‌داند و معتقد است که راه‌حل مشکلات اقتصادی چیز دیگری است.
تفاوت معاهده جدید با معاهدات قبلی ایران و روسیه
تفاوت اصلی این قرارداد با قراردادهای قبلی نظیر قرارداد ۱۳۶۸ و ۱۳۷۹ در بلندمدت و راهبردی بودن آن و نیز توجه به سطوح دوجانبه، منطقه‌ای و بین‌المللی همکاری‌ها است. تقریبا چهار سال روی این قرارداد کار شده و طبیعتا متن کاملی تهیه شده است.
اصول قرارداد جدید: تعهد به همکاری در مقابله با تهدید خارجی
یکی از مهم‌ترین مواردی که از دل توافق برای ما برشمردید، این بود که دو کشور در مقابله با مداخلات خارجی، می‌توانند از هم حمایت کنند. می‌دانیم در توافقات و همکاری‌های دو کشور، بندها منشعب از نیاز طرفین است که ممکن است در یکی از کشورها پررنگ‌تر و دیگری کمرنگ‌تر یا به اندازه هم باشد. روسیه یا ایران، کدام بیشتر نگران تهدید خارجی هستند؟
مفاد قرارداد می‌گوید در گام نخست، دو کشور نباید به آن کشور تهدیدکننده علیه طرف مقابل بپیوندند. در گام دوم، قلمرو خودشان را در اختیار کشوری که تهدیدکننده طرف مقابل است، قرار ندهند. و در گام سوم، در مقابل این‌گونه مداخلات و اقدامات بی‌ثبات‌کننده بین‌المللی با یکدیگر همکاری کنند.
چالش‌های پیش رو و نیاز به قراردادهای دقیق‌تر
این توافق‌نامه بند نگران‌کننده‌ای علیه ما ندارد ولی ممکن است در سطح بین‌المللی، ما را امنیتی‌تر کند و پدیده امنیتی‌سازی صورت‌گیرد، و در سطح داخلی نیز برخی جریان‌ها ممکن است راه تعادل و توازن‌جویی در سیاست‌خارجی را ببندند. بنابراین، باید بین یک معاهده همکاری راهبردی و بلندمدت و یک پیمان نظامی و اتحاد نظامی تفاوت قائل شد.
آیا روابط با روسیه به تحول اقتصادی منجر خواهد شد؟
با توجه به توافق ما با روسیه و مواقع مشابه مانند چین، این توافق قرار نیست وضعیت ما را تغییر اساسی دهد. چون مسائل اقتصادی ما به روابط ما و نهادهای مالی بین‌المللی و وضعیت تحریمی کشور ما بر می‌گردد.
ملاحظات و دعاوی مختلف در روابط ایران و روسیه
دو کشور، اولویت‌های متفاوتی دارند. این اولویت‌های متفاوت باعث می‌شود اختلافاتی نیز مطرح شود. به هر حال ایران و روسیه اختلافاتی باهم دارند. مثلا اولویت‌های روسیه در قفقاز با ایران متفاوت است. برخی مواقع منافع خاص بر توافقات می‌چربد؛ مانند امضای بیانیه در مورد جزایر ایرانی. لذا در نظر گرفتن این موارد می‌تواند نگاه ما نسبت به این معاهده را یک نگاه واقع‌بینانه کند.
تهران و مسکو سال‌هاست که همکاری مهمی دارند. یک همکاری معمولی و عادی نیست. دو کشور دشمن یکدیگر نیستند و در مسائل دوجانبه اقتصادی، تجاری و منطقه‌ای، منافع مشترکی دارند. با وجود جنبه‌های اختلاف و تعارض، سویه همکاری‌ها خیلی قوی و پیش‌برنده است.
نتیجه‌گیری و توصیه‌ها
روسیه نمی‌خواهد ایران هسته‌ای شود؛ اما نمی‌خواهد به بهانه هسته‌ای شدن، ایران مورد حمله نظامی قرار گیرد. لذا همکاری‌ها را استراتژیک می‌دانم و این معاهده هم اسماً همکاری استراتژیک است و هم از نظر مفاد آن. اما این که آیا این مشکل‌گشای همه مشکلات ایران است، این‌طور نیست. مسئله ایران با غرب است و باید این مسائل رفع شود تا کشور به گروه‌های اصلی اقتصادی، فناوری، ارتباطی و طلاعاتی بازگردد.
تمام مطالب سایت اختصاصی و توسط تحریریه خط سلامت تولید شده است، استفاده با ذکر منبع و لینک دهی بلامانع است
