گاباپنتین چیست؟ + تداخل دارویی و تاثیر آن بر میل جنسی

گاباپنتین دارویی است که به طور اصلی برای درمان دردهای عصبی و تشنج ‌ها استفاده می‌شود. این دارو ابتدا برای درمان صرع (تشنج) توسعه یافت، اما استفاده‌های آن در طول زمان گسترش یافته است.

به گزارش خط سلامت در اینجا اطلاعات بیشتری در مورد گاباپنتین، نحوه اثرگذاری، کاربردها و عوارض جانبی آن آورده شده است:

نحوه اثرگذاری گاباپنتین 

گاباپنتین از نظر ساختاری شبیه به گاما آمینوبوتیریک اسید (GABA) است، اما مستقیماً بر روی گیرنده‌های GABA اثر نمی‌گذارد. این دارو با کانال‌های کلسیم ولتاژ-وابسته در سیستم عصبی مرکزی تعامل دارد و به کاهش آزادسازی انتقال‌دهنده‌های عصبی تحریکی کمک می‌کند. این فرآیند باعث کاهش فعالیت غیرطبیعی عصبی در مغز و نخاع می‌شود که به کاهش تشنج‌ها و دردهای عصبی کمک می‌کند.

موارد مصرف گاباپنتین 

 دردهای عصبی 

درد پس از زونا (Postherpetic Neuralgia): درد ناشی از آسیب عصبی بعد از ابتلا به ویروس زونا (شینگلز)، که گاباپنتین در کاهش این نوع درد مؤثر است.

نورپاتی دیابتی (Diabetic Neuropathy)

دردهای عصبی ناشی از دیابت، که معمولاً حس سوزش و تیرکشیدن در پاها ایجاد می‌کند، می‌تواند با گاباپنتین کنترل شود.

درد ناشی از آسیب نخاعی

 گاباپنتین برای کاهش درد ناشی از آسیب به نخاع نیز مفید است.

نورالژی سه‌قوایی (Trigeminal Neuralgia)

درد شدید صورت ناشی از آسیب به عصب سه‌قوایی که گاباپنتین در درمان آن مؤثر است.

سندرم پای بی‌قرار (RLS) 

گاباپنتین می‌تواند به کاهش علائم سندرم پای بی‌قرار کمک کند، به ویژه زمانی که علائم شب‌ها شدیدتر می‌شوند.

فیبرومیالژیا 

این بیماری که با درد عضلانی گسترده و خستگی همراه است، گاباپنتین می‌تواند در مدیریت درد و اختلالات خواب ناشی از آن مؤثر باشد.

اختلالات اضطرابی : اگرچه گاباپنتین برای درمان اضطراب تأسیس نشده است، اما گاهی به طور غیررسمی برای درمان اختلالات اضطرابی مانند اختلال اضطراب عمومی و اختلال اضطراب اجتماعی تجویز می‌شود.

بی‌خوابی : به دلیل اثرات آرام‌بخش آن، گاباپنتین می‌تواند در درمان اختلالات خواب مفید باشد.

اختلال مصرف الکل : گاباپنتین در کاهش اشتها به الکل و علائم ترک الکل مؤثر است.

اختلال دوقطبی : در برخی موارد، گاباپنتین برای کنترل نوسانات خلقی در اختلال دوقطبی تجویز می‌شود.

صرع (تشنج‌ها)

گاباپنتین به عنوان درمان کمکی برای تشنج‌های جزئی در بزرگسالان و کودکان (۳ سال به بالا) استفاده می‌شود و معمولاً همراه با داروهای ضدصرع دیگر تجویز می‌شود.

دوز و نحوه مصرف گاباپنتین

گاباپنتین در اشکال مختلف دارویی مانند کپسول، قرص، مایع و فرم‌های آزاد و طولانی‌اثر موجود است. دوز معمول برای دردهای عصبی معمولاً حدود ۳۰۰ میلی‌گرم در روز شروع می‌شود و به تدریج می‌تواند افزایش یابد.

حداکثر دوز ممکن برای دردهای عصبی می‌تواند بین ۱۸۰۰ تا ۳۶۰۰ میلی‌گرم در روز باشد که به چند دوز تقسیم می‌شود. برای درمان صرع، دوز شروعی ممکن است ۳۰۰ میلی‌گرم باشد و به تدریج افزایش یابد.

عوارض جانبی گاباپنتین

عوارض شایع :

خواب‌آلودگی و آرام‌بخشی : این اثر به ویژه در ابتدای درمان شایع است. توصیه می‌شود که بیماران از انجام فعالیت‌هایی که نیاز به تمرکز دارند (مانند رانندگی) تا زمانی که از اثر دارو مطمئن نشوند، خودداری کنند.

سرگیجه : ممکن است برخی افراد احساس سبکی سر یا سرگیجه کنند، به ویژه زمانی که به سرعت از جا بلند می‌شوند.

خستگی و احساس ضعف : این عارضه معمولاً با گذشت زمان بهبود می‌یابد.

تورم محیطی (ادم) : تورم دست‌ها، پاها یا مچ‌ها.

افزایش وزن : ممکن است باعث افزایش اشتها و در نتیجه افزایش وزن شود.

تاری دید : تغییرات در بینایی در برخی افراد مشاهده می‌شود.

عوارض جدی:

افکار یا رفتارهای خودکشی

داروهای ضدصرع مانند گاباپنتین ممکن است خطر افکار یا رفتارهای خودکشی را افزایش دهند. بیماران باید تحت نظر دقیق قرار گیرند.

واکنش‌های آلرژیک شدید

اگر چه نادر است، ممکن است واکنش‌های آلرژیک شدید مانند بثورات پوستی، تورم و مشکلات تنفسی رخ دهد.

اختلالات حرکتی

لرزش، حرکات غیرارادی یا راه رفتن ناپایدار ممکن است در برخی افراد ایجاد شود.

اختلال در تنفس

در دوزهای بالا یا در ترکیب با داروهای آرام‌بخش دیگر، گاباپنتین می‌تواند باعث مشکلات تنفسی شود.

اختلالات حافظه و شناخت

برخی افراد گزارش کرده‌اند که دچار مشکلاتی در تمرکز، حافظه یا سردرگمی می‌شوند.

گاباپنتین و افسردگی

گاباپنتین به طور رسمی برای درمان افسردگی تایید نشده است، اما برخی مطالعات و تجربه‌های بالینی نشان داده‌اند که ممکن است در کاهش برخی از علائم افسردگی مؤثر باشد، به ویژه در افرادی که مشکلات همراهی مثل دردهای عصبی یا اضطراب دارند. در اینجا به جزئیات اثرات گاباپنتین بر افسردگی پرداخته می‌شود:

تأثیر غیرمستقیم از طریق کاهش درد :

گاباپنتین عمدتاً برای درمان دردهای عصبی (مانند نورپاتی دیابتی یا درد پس از زونا) تجویز می‌شود. درد مزمن می‌تواند باعث تشدید علائم افسردگی شود. بنابراین، زمانی که گاباپنتین به کاهش درد کمک می‌کند، ممکن است به طور غیرمستقیم به بهبود خلق و کاهش علائم افسردگی نیز کمک کند.

تأثیر بر اضطراب :

اضطراب یکی از علائم رایج در افرادی است که افسردگی دارند. گاباپنتین به طور غیررسمی برای درمان اضطراب (به ویژه اضطراب عمومی و اضطراب اجتماعی) نیز تجویز می‌شود. از آنجا که اضطراب و افسردگی اغلب با هم هم‌راستا هستند، کاهش اضطراب ممکن است به بهبود افسردگی نیز کمک کند.

اثر آرام‌بخش :

گاباپنتین به دلیل خاصیت آرام‌بخشی که دارد، می‌تواند در کاهش تنش‌های عصبی و اضطراب به افراد کمک کند. این اثر آرام‌بخش می‌تواند به طور موقت برخی از علائم افسردگی مانند احساس اضطراب یا بی‌قراری را کاهش دهد.

مطالعات محدود نشان داده‌اند که گاباپنتین در درمان افسردگی مؤثر نبوده است، اما در برخی از بیماران، این دارو می‌تواند به کاهش علائم اضطراب و ناراحتی‌های مرتبط با افسردگی کمک کند.

برخی تحقیقات نشان داده‌اند که گاباپنتین ممکن است به عنوان درمان کمکی در افرادی که به داروهای ضدافسردگی پاسخ نمی‌دهند یا دچار درد مزمن هستند، مفید باشد.

موارد احتیاط هنگام مصرف گاباپنتین

خطر افکار خودکشی : مانند سایر داروهای ضدصرع، گاباپنتین ممکن است خطر افزایش افکار و رفتارهای خودکشی را در برخی افراد، به ویژه در مراحل اولیه درمان، افزایش دهد. این موضوع در بیمارانی که سابقه افسردگی یا مشکلات روانی دارند، باید با دقت بیشتری مورد نظر قرار گیرد.

تداخل با داروهای ضدافسردگی : گاباپنتین ممکن است با برخی داروهای ضدافسردگی تداخل کند. بنابراین، اگر فردی در حال استفاده از داروهای ضدافسردگی است، باید تحت نظر پزشک باشد.

گاباپنتین ممکن است با تعدادی از داروها تداخل داشته باشد. این تداخل‌ها می‌توانند اثر بخشی گاباپنتین را تغییر دهند یا خطر عوارض جانبی را افزایش دهند. در اینجا به برخی از داروهایی که ممکن است با گاباپنتین تداخل داشته باشند، اشاره می‌کنیم:

 داروهای آرام‌بخش و مسکن‌ها

بنزودیازپین‌ها (مانند دیازپام، لورازپام، آلپرازولام)

مخدرها (مانند مورفین، کدئین، هیدروکودون)

الکل

تداخل‌ها : گاباپنتین با داروهای آرام‌بخش، مسکن‌ها و الکل تداخل می‌کند و می‌تواند باعث افزایش اثرات خواب‌آور و آرام‌بخش این داروها شود. این ترکیب می‌تواند خطر بروز مشکلات تنفسی، خواب‌آلودگی شدید، و کاهش هوشیاری را افزایش دهد.

داروهای ضدافسردگی

SSRI ها (مهارکننده‌های بازجذب سروتونین مانند فلوکستین، سرترالین)

SNRI ها (مهارکننده‌های بازجذب سروتونین-نوری‌پینفرین مانند دولوکسیتین)

تداخل‌ها : گاباپنتین و داروهای ضدافسردگی به طور معمول به خوبی با هم ترکیب می‌شوند، اما در برخی افراد ممکن است خطر بروز علائم اضافی مانند خواب‌آلودگی یا سرگیجه افزایش یابد. پزشک شما ممکن است نیاز به تنظیم دوز داروها داشته باشد.

سایر داروهای ضدصرع

کربامازپین

فنوباربیتال

فالپرویک اسید

داروهای کاهش‌دهنده فشار خون

مهارکننده‌های ACE (مانند انالاپریل)

مسدودکننده‌های کانال کلسیم (مانند آملودیپین)

بتابلوکرها (مانند آتنولول، متوپرولول)

 گاباپنتین ممکن است اثرات کاهش‌دهنده فشار خون این داروها را تقویت کند و خطر افت فشار خون را افزایش دهد، به ویژه هنگام تغییر موقعیت بدن (برای مثال از حالت نشسته به ایستاده). این تداخل‌ها می‌توانند باعث سرگیجه و ضعف شوند.

داروهای مرتبط با عملکرد کلیه

داروهای ضدویروسی (مانند آیدوزورامیدین، داروهای HIV)

آنتی‌بیوتیک‌های خاص (مانند سفتریاکسون)

تداخل‌ها : چون گاباپنتین عمدتاً از طریق کلیه‌ها دفع می‌شود، داروهایی که عملکرد کلیه را تحت تأثیر قرار می‌دهند ممکن است باعث افزایش سطح گاباپنتین در خون شوند. این می‌تواند خطر عوارض جانبی گاباپنتین را افزایش دهد.

داروهای ضدحساسیت و آنتی‌هیستامین‌ها

دیفن هیدرامین (که در بسیاری از داروهای ضدحساسیت و خواب‌آور موجود است)

تداخل‌ها : استفاده همزمان گاباپنتین با آنتی‌هیستامین‌ها می‌تواند خواب‌آلودگی را تشدید کند، بنابراین باید مراقب خواب‌آلودگی و اختلالات تمرکز بود.

داروهای قند خون

انسولین و داروهای خوراکی دیابت (مانند متفورمین)

تداخل‌ها : گاباپنتین می‌تواند سطح قند خون را تغییر دهد. این تغییرات ممکن است به مدیریت بهتر یا بدتر شدن وضعیت دیابت کمک کند. بنابراین، مهم است که سطح قند خون تحت نظارت قرار گیرد.

داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی (NSAIDs)

ایبوپروفن ، نابومیتون ، دیکلوفناک

تداخل‌ها : استفاده همزمان این داروها با گاباپنتین می‌تواند خطر مشکلات کلیوی را افزایش دهد، به ویژه در افرادی که مشکلات کلیوی دارند.

مدت زمانی که می‌توان گاباپنتین را مصرف کرد به شرایط و نیازهای خاص هر فرد بستگی دارد. این مدت زمان معمولاً توسط پزشک تعیین می‌شود و بسته به وضعیت بیمار و پاسخ به درمان تغییر می‌کند. با این حال، چند نکته کلی در این زمینه وجود دارد:

درمان درد عصبی و صرع

برای درد عصبی : گاباپنتین معمولاً برای مدیریت دردهای عصبی مزمن (مانند نورپاتی دیابتی یا درد پس از زونا) برای مدت طولانی تجویز می‌شود. بسیاری از بیماران می‌توانند گاباپنتین را برای ماه‌ها یا حتی سال‌ها مصرف کنند تا درد تحت کنترل باقی بماند.

برای صرع : گاباپنتین ممکن است به مدت طولانی برای کنترل حملات صرعی در کنار سایر داروهای ضدصرع تجویز شود. در این موارد، مصرف طولانی‌مدت معمول است و پزشک به طور منظم وضعیت بیمار را بررسی می‌کند تا از اثربخشی دارو و عدم بروز عوارض جانبی اطمینان حاصل کند.

درمان اضطراب و اختلالات مشابه

گاباپنتین برای درمان اضطراب یا اختلالات مشابه معمولاً در دوزهای پایین‌تری استفاده می‌شود و ممکن است مدت زمان درمان برای این مشکلات کوتاه‌تر باشد. با این حال، گاباپنتین می‌تواند برای برخی افراد برای مدت طولانی مورد استفاده قرار گیرد، به ویژه در صورتی که درمان‌های دیگر مؤثر نباشند.

اگر گاباپنتین بعد از چند هفته تا چند ماه اثربخشی لازم را نشان ندهد یا عوارض جانبی آن شدید باشد، پزشک ممکن است تصمیم به تغییر دارو یا کاهش دوز بگیرد. گاهی ممکن است دارو قطع شود و به درمان‌های دیگر منتقل شوند.

 

مدت زمان مصرف در افراد با مشکلات کلیوی

در افراد با مشکلات کلیوی، گاباپنتین ممکن است برای مدت طولانی‌تر مصرف نشود یا دوز آن تنظیم شود تا از بروز عوارض جانبی جلوگیری شود. پزشک ممکن است تصمیم بگیرد که دارو را تنها در مدت زمان معینی تجویز کند و سپس ارزیابی کند که آیا ادامه درمان ضروری است یا خیر.

گاباپنتین نباید به طور ناگهانی قطع شود، زیرا ممکن است عوارضی مانند افزایش علائم اضطراب، درد یا صرع ایجاد شود. اگر نیاز به قطع دارو باشد، این کار باید تحت نظر پزشک و به تدریج انجام شود.

تداخل گاباپنتین با مواد غذایی

مصرف گاباپنتین به طور عمومی محدودیت‌هایی بر اساس سن ندارد، اما در برخی از گروه‌های سنی خاص، نیاز به احتیاط بیشتری در مصرف این دارو وجود دارد. در اینجا ممنوعیت‌ها یا احتیاط‌های مرتبط با سن در مصرف گاباپنتین آمده است:

کودکان (زیر 12 سال)

گاباپنتین معمولاً برای کودکان زیر 12 سال تجویز نمی‌شود مگر در موارد خاص و تحت نظارت دقیق پزشک. این دارو در برخی از شرایط می‌تواند برای کودکان مفید باشد، مانند درمان صرع، اما دوز و مدت زمان مصرف آن باید با احتیاط زیادی تنظیم شود.

خطرات و اثرات گاباپنتین در کودکان هنوز به‌طور کامل بررسی نشده است و در صورتی که استفاده از گاباپنتین برای کودکان تجویز شود، پزشک باید بررسی دقیقی از وضعیت کودک انجام دهد.

 سالمندان (بالای 65 سال) 

سالمندان ممکن است به گاباپنتین حساس‌تر باشند، به ویژه به دلیل کاهش عملکرد کلیه‌ها که با افزایش سن اتفاق می‌افتد. این موضوع می‌تواند باعث تجمع دارو در بدن شود و خطر عوارض جانبی مانند خواب‌آلودگی، سرگیجه و مشکلات حرکتی را افزایش دهد.

عملکرد کلیه‌ها در افراد مسن کاهش می‌یابد، بنابراین گاباپنتین باید در دوزهای پایین‌تری تجویز شود و پزشک ممکن است نیاز به تنظیم دوز بر اساس عملکرد کلیه‌ها داشته باشد.

در سالمندان، دوز دارو باید پایین‌تر شروع شود و در صورت نیاز به افزایش دوز، این کار به‌تدریج و تحت نظر پزشک باید انجام شود.

نوجوانان و جوانان (12 تا 18 سال)

در نوجوانان و جوانان، گاباپنتین ممکن است برای درمان اختلالات مختلفی مانند صرع یا درد عصبی تجویز شود. با این حال، ممکن است برخی از عوارض جانبی مانند تغییرات رفتاری یا افکار خودکشی در این گروه سنی مشاهده شود.

گزارش‌هایی وجود دارد که نشان می‌دهد داروهای ضدصرع مانند گاباپنتین می‌توانند در برخی از نوجوانان و جوانان موجب افزایش خطر افکار خودکشی یا رفتارهای تحریک‌شده شوند.

اگر گاباپنتین برای نوجوانان یا جوانان تجویز شود، باید نظارت دقیقی بر وضعیت روانی آنها انجام شود تا هرگونه تغییر در رفتار یا افکار آن‌ها به سرعت شناسایی شود.

 زنان باردار و شیرده

گاباپنتین در دوران بارداری باید فقط در صورتی استفاده شود که فواید آن برای مادر بیشتر از خطرات احتمالی برای جنین باشد. گاباپنتین در دسته C بارداری قرار دارد، به این معنی که در حیوانات اثرات منفی مشاهده شده است، اما در انسان‌ها به‌طور کامل بررسی نشده است.

گاباپنتین به مقدار کم در شیر مادر ترشح می‌شود، بنابراین باید با احتیاط مصرف شود و پزشک ممکن است توصیه کند که در صورت نیاز به درمان با گاباپنتین، از شیردهی خودداری کنید.

موضوع                                                                  جزئیات

نام تجاری	گاباپنتین (Gabapentin)
دسته دارویی	داروهای ضد صرع و ضد درد عصبی
موارد مصرف	درمان صرع، درمان دردهای عصبی (نورپاتی)، اضطراب، درد پس از زونا، درمان کمکی در برخی اختلالات اضطرابی و افسردگی
اثرگذاری	کاهش درد عصبی، کنترل حملات صرعی، آرام‌بخش و ضد اضطراب، بهبود کیفیت خواب
طریقه مصرف	معمولاً به صورت خوراکی (کپسول، قرص یا شربت)، با دوزهای شروع کم و سپس افزایش تدریجی تحت نظر پزشک.
دوز اولیه	معمولاً از 100 میلی‌گرم در روز شروع و به تدریج افزایش می‌یابد.
عوارض جانبی معمول	خواب‌آلودگی، سرگیجه، تهوع، کاهش تمرکز، مشکلات حافظه، اختلالات حرکتی، خشکی دهان، تورم دست و پا، تهوع، مشکلات گوارشی.

جدول تداخلات دارویی و غذایی گاباپنتین

          داروها/مواد غذایی                                                     تداخل

داروهای ضد اسید معده (منیزیم و آلومینیوم)	کاهش جذب گاباپنتین. مصرف باید حداقل 2 ساعت فاصله داشته باشد.
مسکن‌های مخدر و داروهای آرام‌بخش	خطر خواب‌آلودگی و مشکلات تنفسی. مصرف همراه با این داروها ممکن است اثرات آرام‌بخشی را تشدید کند.
الکل	اثرات آرام‌بخشی شدیدتر، خواب‌آلودگی، سرگیجه و مشکلات حرکتی افزایش می‌یابد.
داروهای کاهش فشار خون	احتمال افزایش خواب‌آلودگی و سرگیجه.
داروهای ضد افسردگی و ضد اضطراب	در برخی موارد تداخل ممکن است باعث تشدید خواب‌آلودگی و مشکلات رفتاری شود.