با شناخت معلولیت و رفتار درست، زندگی برای اعضای خانواده و کودک معلول آسان تر خواهد شد.
به گزارش خط سلامت در این مطلب به بررسی زندگی کودکان معلول و روش های مناسب در برخورد با آنها پرداخته شده است.
اهمیت رفتار و مشکلات کودک معلول
به طور کلی، حضور یک فرزند معلول تغییراتی در زندگی اعضای خانواده ایجاد می کند و بر روابط اعضای خانواده با یکدیگر و بر روابط زناشویی اثر می گذارد.
افراد خانواده، خواهر و برادرهای یک کودک معلول آسیب پذیرتر خواهند بود. بنابراین، خانواده ای که یک فرزند معلول دارد، اغلب در معرض انواع ناراحتی و مشکلاتی قرار دارد که در نگهداری و رسیدگی به وضع فرزند معلول مؤثر آن است و گاهی این مشکلات باعث می شود خانواده روند زندگی طبیعی خود را از دست بدهد.
خانواده یک کودک معلول دو شکل رفتار و برخورد دارند. اول اینکه با زیاده روی خود را قربانی فرد معلول می کنند که در نتیجه تمام توجه خانواده به فرد معلول ختم می شود و حمایت بیش از حد از او باعث می شود کودک معلول در آینده نیازمند به افراد خانواده باشد.
برخورد دوم اینکه خانواده به دلایل مختلف، فرد معلول را عضو کم اهمیت تر خود به شمار می آورد که باعث خواهد شد فرد معلول از حقوق طبیعی خود به عنوان یک عضو خانواده محروم و به فردی سرخورده تبدیل شود.
غیر از این موارد، وجود یک کودک معلول هزینه های مختلفی برای انجام مراقبت های پزشکی و توانبخشی، هزینه های رفت و آمد به مراکز درمانی مختلف، هزینه دسترسی به امکانات خانگی و شهری و وسایل کمک توانبخشی مورد نیاز داشته باشد که به طور جدی روی وضعیت اقتصادی خانواده تأثیرگذار خواهد بود.
همچنین ایجاد و تشدید اختلافات زناشویی، جدایی، تحمل بار سنگین اقتصادی و تحمل حرف های آزار دهنده دیگران در رابطه با کودک معلول، انکار واقعیت، عدم پذیرش والدین یا خود فرد، خشم و پرخاشگری، افسردگی، احساس گناه و فکر از بین رفتن اهداف و آرزوها، ترحم و دلسوزی، شرمساری و خجالت از جمله مهم ترین اثرات عاطفی روی اعضای خانواده و از دیگر نتایج احتمالی ناشی از مشکلات حضور کودک معلول در یک خانواده است که پس اولین مواجهه با معلولیت در خانواده اتفاق می افتد و این واکنش متفاوت والدین و اعضای خانواده یکی از تعیین کننده ترین اصل در وضعیت فرد در زندگی آینده خواهد بود.
راهکارهای برخورد با کودکان معلول
معلولیت اتفاق و پدیده ای است که همیشه وجود داشته است اما در جوامع مختلف از نظر شدت، نوع و روش های مقابله و برخورد با آن، شرایط متفاوتی خواهد داشت.
توصیه های زیر به عنوان راهنمایی برای کودکان معلول مفید است:
احساسات: بسیاری از والدین بعد از پی بردن به معلولیت کودک، با احساساتی مثل شوک، انکار، عصبانیت، احساس گناه و سردرگمی مواجه خواهند شد که با وجود تلخی، طبیعی هستند. والدین باید با یک دوست، مشاور یا روانشناس بالینی در مورد این احساسات خود صحبت کنند.
شناخت و آگاهی: شاید آگاهی و شناخت اولین و مهم ترین راه ارتباط میان یک خانواده و عضو معلول آن باشد. سطح و دامنه این آگاهی، مشخص کننده میزان مشارکت والدین در توانمند سازی و قدرت خود و کودکان است.
آموزش خانواده در مورد خصوصیات و ویژگی های روانی و روحی معلولان در برقراری ارتباط خوب و کاهش مشکلات سود مند می باشد.
توانایی کودکان: افراد معلول اغلب مشکلاتی دارند که مانع از انجام برخی کارها و فعالیتهاخواهد شد. این کودکان بعضی از کارها را به شکل دیگری انجام می دهند، اما بیشتر آنها پس از آموزش های لازم، بسیاری از کار ها و فعالیت های عادی زندگی را با کمی تفاوت نسبت به دیگران انجام می دهند.
به عبارت دیگر، آنچه کودک معلول نیاز دارد، پذیرفتن و باور توانایی ها است، نه غصه خوردن برای ناتوانی های احتمالی ای که با آنها رو به رو است.
قدرت پذیرش: نوع نگاه و نگرش والدین یک کودک معلول باعث پذیرش یا عدم پذیرش کودک معلول خواهد بود. بالا بردن میزان آگاهی افراد یک خانواده نسبت به اقدامات حمایتی و پرورشی مؤثر نگرش مثبت را در والدین ایجاد می کند.
والدین چنین کودکانی باید به این باور برسند معلولیت به معنای محدود شدن نیست و آنها باید تلاش کنند به جای انکار و کلنجار رفتن طولانی مدت با این اتفاق، اطلاعات سودمندی درباره معلولیت فرزند به دست آورده و پیش بروند.
روابط اجتماعی کودک: انسان موجودی اجتماعی است و نیازها و استعدادهای او اغلب از طریق تعامل و ارتباط با دیگر افراد جامعه رشد می کند.
یک فرد معلول به دلیل نا توانی یا کم توانی در برقراری ارتباط اجتماعی قادر نیست مانند افراد دیگر عمل کند، پس لازم است به پیامد های اجتماعی آنها توجه بیشتری شود تا با شناخت و آگاهی بهتر، مشکلات و موانع موجود در زمینه ارتباط اجتماعی افراد معلول با سایر افراد را کاهش داد.
مشارکت: یک اقدام مهم دیگر برای بهبود روابط اعضای خانواده، شرکت دادن تمام افراد خانواده، به ویژه فرزندان دیگر در برنامه های آموزشی روانشناسی در ارتباط با فرد معلول است. آشنایی فرزندان دیگر با محدودیت و توانایی فرد معلول ارتباط خوب آنها را با کودک معلول فراهم می کند.
آموزش مهارت درک همدلانه به کودکان یاد می دهد تمام افراد دارای توانایی ها و محدودیت های متفاوتی هستند که آنها را نسبت به یکدیگر متمایز می کند. با همین درک است که آنها در می یابند فرد دارای معلولیت مثل آنها احساس دارد.
ثبات در خانواده: هرچند معلولیت یک کودک زندگی زناشویی و ارتباطات اعضای خانواده را تحت تأثیر قرار می دهد، اما در خانواده هایی که عشق، علاقه و عواطف مثبت در آنها نقش مهمی دارد، معلولیت فرزندان قابل درک و پذیرش بیشتری خواهد بود.
وقتی والدین یک خانواده یکدیگر را دوست دارند و دارای ثبات در زندگی زناشویی هستند، در احساسات و رفتار خود نسبت به فرزند معلول به مراتب بهتر عمل خواهند کرد.
خدمات موجود: یکی از کارهای دیگر بعد از پذیرش، جمع کردن اطلاعات است. اطلاعاتی در مورد معلولان، خدمات دولتی موجود و کارهایی که لازم است برای کمک به رشد کودک انجام شود.
خدمات بسیاری در سطح استان ها و مناطق مختلف برای کمک رسانی و برآورده کردن نیازهای کودکان معلول وجود دارد.
