چگونه به کودکمان تفکر انتقادی بیاموزیم؟

امروزه کارشناسان تعلیم و تربیت با توجه به پیچیدگی های زندگی در جهان معاصر بر تفکر انتقادی و آموزش آن بر کودکان تاکید دارند. برای اینکه مفهوم تفکر انتقادی روشن تر شود نخست باید تفکر انتقادی تعریف شود.

به گزارش خط سلامت مهارت های تفکر انتقادی (تفکر نقاد)، توانایی تصور، تجزیه و تحلیل و ارزیابی اطلاعات به منظور تعیین صحت و اعتبار آن است، مانند اینکه چه چیزی واقعی است و چه چیزی نیست. این مهارت ها به افراد (و البته به کودکان) کمک می کند تا نظرات و ایده های خود را شکل دهند. همچنین به آنها کمک می کند تا بدانند چه کسی دوست خوبی برایشان است و چه کسی نیست.

اندیشه و تفکر در جهان بینی اسلامی عنصر اساسی در زندگی فردی و اجتماعی است. اهمیت تفکر انتقادی را می توان در توصیه های امام اول شیعیان مشاهده کرد. حضرت، فردی را دارای تفکر انتقادی می داند که از صفات و ویژگی هایی مانند تعقل همراه با تدبر، صبر و مطالعه، تقوای حضور، پرسش گری، موقعیت سنجی، بصیرت و روشن بینی و پرهیز از تعصب برخوردار باشد.

اهمیت آموزش تفکر انتقادی در کودکان

تحقیقات نشان می دهد کودکانی که فاقد مهارت های تفکر انتقادی هستند، با مشکلات رفتاری بیشتر مواجه اند. عدم دقت و نداشتن تفکر نقادانه می تواند منجر به سوء تعبیر اطلاعات شود که نتیجه آن، بروز مشکلات در مدرسه، محل کار یا روابط دوستانه است.

پرورش تفکر نقاد در کودکان این فرصت را برای آنها فرآهم می سازد تا درک عمیق تری از جهان به دست آورند. علاوه بر این، کودکانی که یاد می گیرند انتقادی فکر کنند، مشاهده گر و روشن فکر هستند.

دلایل زیادی وجود دارد که نشان می دهد چرا تفکر نقادانه تا این اندازه برای کودکان مهم و مفید است. کودکانی که این مهارت را کسب می کنند، تا حد قابل توجهی توانایی مقابله با چالش ها و موانع زندگی را خواهند داشت. از حل مسائل مدرسه گرفته تا ایجاد روابط با همسالان و مدیریت احساسات، به ویژه در مواقع بحرانی.

مزیت دیگر پرورش تفکر نقاد در کودکان، کمک به تقویت درک و تمرکز برای حل مسائل سخت ریاضیات است. این کودکان دارای قدرت بهتری برای بیان استدلال ها هستند. همچنین این افراد، ذهنی خلاق تر دارند و کنجکاوی بیشتری در هر مسئله نشان می دهند.

شاید تعجب کنید اما کودکانی که توانایی تفکر نقاد در آنها شکل گرفته است، از مهارت های تفکر نقادانه خود استفاده می کنند، سوالات زیادی می پرسند، هرگز اتفاقات را به صورت واقعی تصور نمی کنند؛ در واقع این کودکان می خواهند بدانند که چه دلیلی برای هر رخداد وجود دارد.

مزیت دیگر پرورش تفکر نقادانه در کودکان، کمک به بهبود روابط بهتر، کاهش پریشانی و بهبود رضایت از زندگی است. این کودکان هم در سنین پایین تر و هم در بزرگسالی می توانند مشکلات روزمره خود را حل کنند، اعتماد به نفس دارند و مطمئن هستند که می توانند موانع سر راه خود را بردارند.

تکنیک های آموزش تفکر نقاد به کودکان

الگوی خوبی برای آنها باشید

گاهی اوقات بهترین راه برای آموزش یک مهارت مهم زندگی به فرزندانتان این است که یک الگوی درست از آن باشید. به هر حال، بچه ها تمایل دارند رفتارهایی را که در والدین خود می بینند، تقلید کنند. تفکر نقادانه نیز یکی از این مهارت ها است. شما از روزهای اول آموزش می توانید از کلام و واژه هایی استفاده کنید که به فرزندتان نشان می دهد چقدر درباره هر چیز یا هر مسئله، به طور انتقادی فکر می کنید.

نتیجه این است که یک الگوی درست از تفکر نقاد هستید و کودک تان با الگوبرداری از شما می تواند تا حدودی این مهارت را یاد بگیرد. کودکان ما دائماً با آزمون و خطا مسائل را یاد می گیرند. بازی منظم با کودک در سنین پایین تر، پایه های قوی برای آموزش تفکر نقادانه را ایجاد می کند. پس به احتمال بسیار زیاد، مهارت های تفکر انتقادی او همراه با رشد کودک، پیشرفت می یابد.

حل مسائل را به آنها بیاموزید

یکی از راه های آموزش تفکر انتقادی به کودکان این است که به آن ها نحوه حل مشکلات را بیاموزیم. از آنها بخواهید حداقل پنج راه مختلف برای حل یک مشکل خاص، ارائه بدهند. از روش بارش مغزی یا طوفان فکری استفاده کنید. سعی کنید با طرح مسئله، ذهن آنها را به چالش بکشید. به کودکان کمک کنید برای مشکل خاص، چند راه حل احتمالی ارائه بدهند. یک راه حل را انتخاب و امتحان کنید. سپس به سراغ راه حل های بعدی بروید.

با گذشت زمان، می توانید به فرزندان خود کمک کنید تا بفهمند راه های زیادی برای مشاهده و حل مشکلات مشابه وجود دارد. این یکی از بهترین تکنیک ها برای پرورش تفکر نقاد در کودکان و آموزش مهارت حل مسئله به آنها است.

آنها را تشویق کنید که سوال بپرسند

به همان اندازه که گاهی اوقات، پاسخ دادن به حجم زیادی از سوالات، خسته کننده است، اما اهمیت دارد که فرزندتان را تشویق کنید تا مسائل مختلف را زیر سوال ببرد. سؤال پرسیدن، اساس تفکر انتقادی است و زمانی که برای پاسخ دادن به سؤالات فرزندتان وقت اختصاص می دهید – یا سعی می کنید با همدیگر پاسخ ها را پیدا کنید – در نهایت، نتیجه مطلوب خواهد داشت.

کودک شما نه تنها یاد می گیرد که چگونه نظرات و عقیده های خود را بیان کند، بلکه در شناسایی اطلاعات، یا اظهارات نادرست یا گمراه کننده دیگران، پیشرفت پیدا می کند. وقتی کودک تان، شما را با سوالات زیاد، بمباران می کند، هرگز خسته نشوید و او را سرزنش نکنید. روحیه کاوشگری بچه ها نباید سرکوب شود. دقت کنید که از همان آموزش های اولیه باید اعتماد به نفس را در بچه های خود پرورش دهید.

اجازه بدهید “انتخاب کردن” را تمرین کنند

بخش بزرگی از آموزش تفکر نقاد به کودکان از طریق تمرین کردن برای تصمیم گیری و انتخاب پیش می رود. تصمیم گیری در موارد مختلف، انتخاب بین چندین گزینه، نیاز به مهارت و یادگیری دارد. کودک تان را تشویق کنید فکر کند و سپس انتخاب خود را انجام دهد.

گزینه های موجود برای انتخاب کردن، برای کودکان، بسیار هستند. مثلاً، انتخاب بین رفتن به مهمانی جشن تولد دوست صمیمی یا رفتن به شهر بازی؛ انتخاب برای بازی با اسباب بازی ها یا رفتن به گردش در پارک. وقتی به کودک این قدرت را می دهید تا فکر کند و سپس تصمیم بگیرد، در واقع فرصتی را در اختیارش قرار می دهید تا همه چیز را درباره انتخابش بررسی کند و عواقب آن را نیز بپذیرد.