عاطفه سطحی ( Flat Effect) می‌تواند نشانه‌ای از مشکلات مختلف روان‌شناختی یا فیزیکی باشد و ممکن است به دلیل اختلالات روانی مانند اسکیزوفرنی ، افسردگی ، یا بیماری‌هایی مانند پارکینسون ایجاد شود.
به گزارش خط سلامت در صورتی که فردی دچار عاطفه سطحی باشد، ممکن است در ظاهر به نظر برسد که هیچ احساسی ندارد، در حالی که در درون خود احساسات شدید مانند شادی یا غم را تجربه می‌کند. برای تشخیص دقیق علت این وضعیت و تعیین بهترین راهکار درمانی، مشاوره با متخصصان سلامت روان ضروری است.
عاطفه سطحی چیست؟
عاطفه سطحی به حالتی اطلاق می‌شود که احساسات فرد در چهره او بروز نمی‌کند، حتی اگر در درون خود احساسات خاصی مانند شادی، غم یا ناامیدی را تجربه کند. این وضعیت می‌تواند نشانه‌ای از برخی اختلالات روانی یا فیزیکی باشد. در حالی که احساسات افراد معمولاً به‌طور غیرکلامی و از طریق تغییرات در چهره و بدنشان بروز می‌یابد، عاطفه سطحی به معنای عدم این بروز احساسات است، و ممکن است با آنچه که فرد احساس می‌کند، مطابقت نداشته باشد.
درک این نکته مهم است که «عاطفه» با «خلق و خو» فرق دارد. عاطفه به بیان احساسات از طریق چهره و زبان بدن گفته می‌شود، در حالی که خلق و خو به طور کلی به وضعیت احساسی درونی فرد اشاره دارد. عاطفه مسطح زمانی اتفاق می‌افتد که فرد احساسات خود را در چهره یا بدن خود بروز نمی‌دهد، حتی زمانی که در درون احساسات خاصی را تجربه می‌کند. این حالت در بسیاری از شرایط و بیماری‌های روانی، از جمله اختلالات روان‌گسیختگی، افسردگی و بیماری پارکینسون ممکن است رخ دهد.
نمونه‌ای از عاطفه سطحی
یک مثال از عاطفه سطحی زمانی است که فردی احساس شادی می‌کند و می‌خواهد آن را ابراز کند، اما چهره او هیچ نشانه‌ای از شادی یا لبخند نشان نمی‌دهد. این وضعیت نه به معنای بی‌تفاوتی و نه به معنای عدم احساس است. در این حالت، فرد همچنان احساسات خاصی را تجربه می‌کند، اما این احساسات به‌طور غیرکلامی بروز نمی‌کند.
علل ایجاد عاطفه سطحی
عاطفه سطحی یا افکت مسطح می‌تواند به دلایل مختلفی ایجاد شود که بیشتر به شرایط روانی یا فیزیکی فرد مربوط می‌شود. در اینجا به برخی از علل شایع ایجاد این وضعیت پرداخته‌ایم:
-
اختلالات روانی
- اسکیزوفرنی: این اختلال روانی معمولاً با علائم منفی مانند عاطفه سطحی همراه است. افراد مبتلا به اسکیزوفرنی ممکن است توانایی ابراز احساسات خود را به‌طور طبیعی از دست بدهند، و این مسأله می‌تواند به‌طور واضح در چهره و رفتار آنها مشاهده شود.
- اختلالات خلقی: افسردگی و اختلال دوقطبی از جمله بیماری‌هایی هستند که ممکن است به کاهش عاطفه و عدم توانایی در ابراز احساسات منجر شوند. افراد مبتلا به افسردگی معمولاً احساسات خود را به‌طور واضح نشان نمی‌دهند و چهره آنها ممکن است بی‌احساس به نظر برسد.
- اختلالات اضطرابی: اضطراب و استرس می‌توانند بر توانایی فرد در ابراز احساسات تأثیر بگذارند و منجر به کاهش نشان دادن احساسات شوند.
-
آسیب‌های مغزی یا اختلالات عصبی
- بیماری پارکینسون: این بیماری می‌تواند باعث کاهش حرکت‌های صورت و بروز عاطفه سطحی شود. افراد مبتلا به پارکینسون ممکن است به دلیل مشکلات حرکتی، توانایی ابراز احساسات خود را به‌طور طبیعی از دست بدهند.
- آسیب‌های مغزی: آسیب به نواحی خاصی از مغز که مسئول پردازش احساسات هستند (مانند ناحیه‌ای به نام قشر پیشانی)، می‌تواند منجر به کاهش ابراز احساسات و عاطفه سطحی شود.
-
داروها و درمان‌ها
- آنتی‌روان‌پریش‌ها (آنتی‌سایکوتیک‌ها): مصرف برخی داروهای آنتی‌روان‌پریشی، به‌ویژه داروهای نسل اول، ممکن است به بروز عاطفه سطحی منجر شود. این داروها می‌توانند بر بخش‌های مغزی که مسئول ابراز احساسات هستند، تأثیر بگذارند.
- داروهای ضد افسردگی: برخی از داروهای ضد افسردگی نیز می‌توانند بر احساسات فرد تأثیر بگذارند و منجر به عدم توانایی در ابراز آنها شوند.
-
اختلالات شخصیتی
- اختلال شخصیت اسکیزوتایپال: این اختلال ممکن است با ویژگی‌هایی مانند عدم توانایی در ارتباطات عاطفی و بروز احساسات سطحی همراه باشد.
- اختلال شخصیت مرزی: در برخی از موارد، افراد مبتلا به این اختلال ممکن است دچار مشکل در ابراز احساسات خود شوند، به‌ویژه زمانی که احساساتشان شدید است یا در معرض استرس قرار دارند.
-
فشار روانی یا تجربیات استرس‌زا
- استرس مزمن یا فشار روانی: فردی که تحت فشار شدید روانی قرار دارد، ممکن است از نظر عاطفی خود را منقبض کند و به‌طور غیرارادی احساسات خود را پنهان کند.
- تجربیات آسیب‌زا (TBI): افراد که دچار آسیب‌های شدید روانی یا جسمی مانند ضربه به سر یا حوادث استرس‌زا شده‌اند، ممکن است با کاهش توانایی در ابراز احساسات مواجه شوند.
-
عوامل ژنتیکی و بیولوژیکی
- ژنتیک: برخی افراد به‌طور طبیعی تمایل دارند که احساسات خود را کمتر از دیگران ابراز کنند. این امر ممکن است به ساختار مغزی یا ویژگی‌های ژنتیکی آنها مربوط باشد.
- اختلالات هورمونی: تغییرات هورمونی، به‌ویژه در دوران‌های خاص زندگی مانند یائسگی یا سندرم پیش از قاعدگی (PMS)، می‌تواند بر احساسات و توانایی فرد در ابراز آنها تأثیر بگذارد.
آیا عاطفه سطحی از علائم منفی اسکیزوفرنی است؟
بله، عاطفه مسطح یکی از علائم منفی اسکیزوفرنی است. در این اختلال، علائم منفی به از دست دادن برخی از قابلیت‌های روانی و جسمی گفته می‌شود، مانند عدم توانایی در ابراز احساسات به‌طور طبیعی.
این علامت می‌تواند نشان‌دهنده کاهش توانایی فرد در ارتباط برقرار کردن با دیگران و تجربه احساسات باشد. البته، عاطفه مسطح تنها مختص به اسکیزوفرنی نیست و ممکن است در سایر اختلالات روانی یا شرایط فیزیکی نیز مشاهده شود.
عاطفه سطحی زنگ هشداری برای سلامت روان
عاطفه مسطح می‌تواند به‌عنوان یک علامت منفی در نظر گرفته شود، اما این به معنای بد بودن یا پیشرفت بیماری نیست. این علامت نشان‌دهنده فقدان بیان احساسات است، نه از دست دادن توانایی فرد در تجربه آنها. در برخی از اختلالات روانی مانند اوتیسم، افراد ممکن است به‌طور طبیعی احساسات خود را بروز ندهند، در حالی که در سایر بیماری‌ها مانند اسکیزوفرنی، این علامت ممکن است به‌عنوان یک مرحله منفی در روند بیماری دیده شود.
گزینه‌های درمانی برای عاطفه سطحی
درمان عاطفه مسطح بستگی به علت آن دارد. برای افرادی که به دلیل بیماری‌های روانی مانند اسکیزوفرنی یا اوتیسم دچار این وضعیت می‌شوند، می‌توان با آموزش و درمان‌های خاص به فرد کمک کرد تا احساسات خود را به‌طور مؤثرتری بیان کند.
همچنین، افرادی که به دلیل مصرف داروهای خاص یا بیماری‌های فیزیکی دچار عاطفه سطحی می‌شوند، ممکن است نیاز به تغییر دارو یا درمان‌های دیگر داشته باشند. در نهایت، مشاوره با یک متخصص سلامت روان می‌تواند در شناسایی علت و تعیین بهترین درمان کمک کند.
برای ورود به صفحه اینستاگرام کلیک کنید.تمام مطالب سایت اختصاصی و توسط تحریریه خط سلامت تولید شده است، استفاده با ذکر منبع و لینک دهی بلامانع است
