روانشناسی پشت توجیه رفتارهای اشتباه/ چرا برخی افراد اشتباهات شان را نمی پذیرند؟

روانشناسی توجیه کردن

ما انسان‌ها به طور طبیعی تمایل داریم که اعمال خود را توجیه کنیم، حتی وقتی که آن‌ها اشتباه بوده یا نتایج منفی به همراه دارند. این رفتار را می‌توان از دیدگاه روان‌شناسی از دو جنبه مختلف توضیح داد:

کاهش تناقض شناختی: طبق نظریه تناقض شناختی (Cognitive Dissonance) که توسط روان‌شناس لیون فستینگر معرفی شد، وقتی فرد با تضاد بین باورها و رفتارهای خود مواجه می‌شود، احساس ناراحتی و تنش می‌کند. این تنش، فرد را مجبور به توجیه اعمال خود می‌کند تا این تضاد را کاهش دهد. به عنوان مثال، اگر فردی کاری اشتباه انجام داده و می‌داند که این کار درست نبوده است، برای کاهش احساس گناه و ناراحتی، تلاش می‌کند که دلیل‌هایی برای توجیه آن بیاورد، حتی اگر این دلایل غیرمنطقی باشند.

حفظ خودباوری و تصویر مثبت از خود: افراد به طور طبیعی تمایل دارند که خود را فردی اخلاقی و درستکار ببینند. زمانی که کاری اشتباه انجام می‌دهند، برای حفظ این تصویر مثبت از خود، به توجیه اقدام خود پرداخته و سعی می‌کنند آن را با دلایل منطقی یا شرایط خاصی توضیح دهند. این به فرد کمک می‌کند که احساس نکند شخصیت او آسیب دیده است و بتواند به راحتی خود را در آینده از احساس شرمندگی یا گناه محافظت کند.

در مجموع، توجیه اعمال اشتباه به افراد کمک می‌کند که احساس راحتی بیشتری داشته باشند و با احساسات منفی مانند گناه یا اضطراب مقابله کنند. این مکانیسم دفاعی می‌تواند به فرد این امکان را بدهد که از اشتباهات خود درس بگیرد و به دنبال تغییرات مثبت باشد، اما اگر این توجیه‌ها ادامه‌دار شوند، ممکن است فرد قادر به پذیرش مسئولیت و اصلاح رفتار خود نباشد.