جدال برای افزایش دستمزد کارگران : کدام سناریو برنده است، ۳۵ درصد یا ۶۰ درصد؟

به گزارش خط سلامت هزینه معیشت یک خانوار کارگری چقدر است؟ این سؤال کلیدی در تصمیم‌گیری‌های شورای عالی کار نقش بسزایی دارد. با نزدیک شدن به زمان نهایی شدن مذاکرات مزد ۱۴۰۴، هنوز هیچ اجماعی بین نمایندگان دولت، کارفرما و کارگر در مورد این مسئله به دست نیامده است. از سوی دیگر، آشفتگی‌های اقتصادی و نوسانات ارزی شرایط را پیچیده‌تر کرده‌اند، به طوری که حتی افزایش دستمزد کارگران  ممکن است پیش از پایان سال بی‌اثر شود.

چالش‌های موضع‌گیری کارگران در مذاکرات

نمایندگان کارگری با تکیه بر بند ۲ ماده ۴۱ قانون کار تأکید دارند که حداقل مزد باید به گونه‌ای تعیین شود که هزینه‌های زندگی یک خانواده ۳.۳ نفره را تامین کند. طبق محاسبات تشکل‌های کارگری، میانگین هزینه معیشت این خانوار در آذرماه ۱۴۰۳ معادل ۲۹ میلیون و ۹۴۰ هزار تومان بوده است. این در حالی است که برای تحقق این هدف، حداقل دستمزد باید ۱۷۵ درصد افزایش یابد؛ افزایشی که عملاً دور از دسترس به نظر می‌رسد.

قابل‌توجه آنکه هزینه معیشت مهرماه برابر با ۲۷ میلیون و ۶۵۰ هزار تومان برآورد شده بود که نشان‌دهنده رشد ۸.۳ درصدی طی دو ماه است. اگر این روند ادامه یابد و تنش‌های تورمی مهار نشود، حتی افزایش‌های دستمزدی نیز نمی‌تواند فشار اقتصادی بر کارگران را کاهش دهد.

ادعای کارفرمایان؛ مسئولیت‌ها برعهده دولت است

در نقطه مقابل، کارفرمایان استدلال می‌کنند که هزینه معیشت پس از کسر وظایف قانونی دولت باید محاسبه شود. به گفته آنان، قانون اساسی تأکید کرده که هزینه‌های درمان، آموزش و بخشی از مسکن باید توسط دولت تامین شود؛ بنابراین کارفرمایان نباید ملزم به جبران این هزینه‌ها باشند.

مرکز آمار ایران سهم این هزینه‌ها در سبد خانوار را ۴۳.۶ درصد اعلام کرده است. اگر این معیار پذیرفته شود، هزینه معیشت اعلام شده توسط نمایندگان کارگری به حدود ۲۲ میلیون تومان کاهش می‌یابد. در این صورت افزایش دستمزد پیشنهادی از سوی کارفرمایان نهایتاً ۴۰ درصد خواهد بود که دریافتی خانوار کارگری را از ۱۰.۹ میلیون به حدود ۱۵ میلیون تومان می‌رساند.

هزینه معیشت به روایت آمارهای رسمی

از اوایل دهه ۹۰، نمایندگان کارگری موفق شدند سبد هزینه معیشت را به ادبیات مذاکرات دستمزدی وارد کنند. این سبد که بر اساس میزان کالری مورد نیاز هر فرد محاسبه می‌شود، طی چندین مرحله به‌روزرسانی شده است. طبق آخرین داده‌ها، هزینه معیشت یک خانوار ۳.۳ نفره ۳۱ میلیون و ۸۴۰ هزار تومان برآورد شده که شامل ۹.۳۷۷ میلیون تومان هزینه خوراک و ۲۲.۴۷۲ میلیون تومان هزینه‌های غیرخوراکی است.

همچنین براساس آمار موجود، سهم مسکن به حدود ۳۴ درصد رسیده و رقمی معادل ۱۰.۸ میلیون تومان از کل هزینه معیشت را تشکیل می‌دهد. از سویی دیگر، سهم هزینه‌های درمان و آموزش ۴.۵۶ درصد محاسبه شده است. با کسر این هزینه‌ها و کاهش ۵۰ درصدی سهم مسکن (مطابق استدلال کارفرمایان)، هزینه معیشت واقعی به ۲۴ میلیون و ۳۵۸ هزار تومان می‌رسد.

سناریوهای مطرح برای تعیین دستمزد

مطابق روال معمول، مذاکرات امسال نیز در محدوده توافقات ۳۵ تا ۶۰ درصد برای افزایش دستمزد در جریان خواهد بود. اما تجربه سال‌های گذشته نشان می‌دهد که احتمالاً عدد نهایی به محدوده ۴۰ درصد نزدیک‌تر خواهد بود. هرچند، با توجه به فشارهای تورمی و وضعیت اقتصادی، میزان تحقق اثرگذاری این ارقام محل تردید است.