این رفتار می‌تواند از علل روانشناختی چندجانبه نشأت بگیرد که یکی از آن‌ها احتمالاً اختلال احتکار (Hoarding Disorder) است. در افراد مبتلا به این اختلال، نگه‌داشتن و جمع‌آوری اشیاء – حتی موارد بی‌ارزش و ضایعات – به یک الگوی اجباری تبدیل می‌شود؛ به‌طوری که دور کردن یا دور انداختن آن‌ها باعث ایجاد اضطراب شدید و نگرانی می‌شود. از دیدگاه روانشناختی، موارد زیر قابل بررسی است:
۱. اختلال احتکار و وابستگی عاطفی به اشیا
افرادی که به اختلال احتکار مبتلا هستند، تمایل دارند اشیاء را به دلیل باورهای خیالی مبنی بر اینکه ممکن است روزی به آن‌ها نیاز پیدا کنند یا اینکه این اشیاء ارزش عاطفی دارند، نگه دارند. در چنین شرایطی، حتی زباله‌هایی که از دید دیگران بی‌ارزش هستند نیز به عنوان دارایی و ثروت تلقی می‌شوند. این وضعیت معمولاً با اضطراب، افسردگی یا اختلالات اضطرابی همراه است و می‌تواند به انباشت بیش از حد و به هم ریختگی فضاهای زندگی منجر شود
۲. عدم توانایی در دور انداختن و کنترل اضطراب
افراد مبتلا به این اختلال، هنگام مواجهه با ایده‌ی از دست دادن یا دور انداختن اشیاء دچار اضطراب و نگرانی می‌شوند؛ به‌طوری که حتی اگر نگهداری آن‌ها برای زندگی روزمره ضرر‌آور باشد، نمی‌توانند از آن‌ها رها شوند. این وضعیت نشانگر ناتوانی در تصمیم‌گیری و کنترل احساسات است که اغلب با مشکلات شناختی همراه می‌شود.
۳. احتمال وجود زمینه‌های ژنتیکی و تجربه‌های استرس‌زا
برخی پژوهش‌ها نشان داده‌اند که سابقه خانوادگی و وقوع رویدادهای استرس‌زا (مانند فقدان، طلاق یا دیگر آسیب‌های روانی) می‌تواند زمینه‌ساز بروز این اختلال شود. فرد ممکن است از سنین پایین به جمع‌آوری وسایل علاقه پیدا کند و به مرور زمان این رفتار به گونه‌ای توسعه یابد که کنترل زندگی روزانه‌اش را مختل کند.
۴. پیامدهای اجتماعی و بهداشتی
انباشت انبوه زباله نه تنها از نظر بهداشتی و ایمنی خطرناک است (به دلیل احتمال آلودگی، بوی نامطبوع و خطر حوادث مانند آتش‌سوزی یا سقوط وسایل)، بلکه به شدت بر عملکرد اجتماعی فرد تأثیر می‌گذارد. افراد مبتلا به این اختلال ممکن است از اجتماع کناره‌گیری کرده و روابط خانوادگی و اجتماعی‌شان به زیر بیاید. شکایت همسایگان و مداخله مراجع رسمی (مانند شهرداری) می‌تواند نشانه‌ای از این اختلال باشد
۵. نیاز به ارزیابی و درمان حرفه‌ای
با وجود اینکه رفتار جمع‌آوری زباله ممکن است در نگاه اول صرفاً ناشی از بی‌توجهی یا بی‌نظمی به نظر برسد، اما از منظر روانشناختی می‌تواند بیانگر یک اختلال جدی مانند اختلال احتکار باشد. تشخیص نهایی و ارائه درمان (مانند روان‌درمانی شناختی رفتاری و در موارد همراه، دارودرمانی) نیازمند ارزیابی جامع توسط متخصصین سلامت روان است. فرد ممکن است به دلیل عدم آگاهی از وضعیت روانی خود و یا ترس از تغییر، نسبت به درمان مقاومت نشان دهد.
جمع‌بندی
در مجموع، انباشت ۱۰ تُن زباله در ملکی قدیمی و غیرمجاز در منطقه ۱۲ تهران، می‌تواند بیانگر وجود اختلال احتکار همراه با اضطراب و مشکلات شناختی و عاطفی باشد. این فرد به دلیل ناتوانی در دور انداختن وسایل و وابستگی عاطفی به آن‌ها، محیط زندگی خود را به گونه‌ای به هم ریخته کرده که علاوه بر ایجاد بوی نامطبوع، باعث نارضایتی و شکایت همسایگان شده است.
آغاز ماجرا: شکایت شهروندان از بوی تعفن
به گزارش خط سلامت فرزاد هنرور، معاون خدمات شهری و محیط زیست شهرداری منطقه ۱۲، اعلام کرد این عملیات در پی شکایات شهروندان آغاز شد. وی گفت: «خواسته مردم شامل رفع آلودگی و بوی نامطبوع منتشر شده از یک ملک قدیمی و غیرمجاز بود. انواع مواد بازیافتی و غیر بازیافتی در این ملک دپو شده بود که باعث ایجاد آلودگی، تعفن و مزاحمت شدید برای ساکنین محل شده بود.»
عملیات تخلیه و پاکسازی: هماهنگی میان نهادها
هنرور در ادامه توضیح داد که فرآیند قانونی شامل دریافت حکم تخلیه از دادستانی انجام شد. وی افزود: «این عملیات با مشارکت اداره مدیریت پسماند معاونت خدمات شهری و محیط زیست، اداره خدمات شهری منطقه، عوامل اجرایی ناحیه ۶، کلانتری بهارستان و نیروهای اجراییات شهرداری صورت گرفت. پس از چند ساعت تلاش، تمامی زباله‌ها که حجم تقریبی ۱۰ تُن داشت را جمع‌آوری و تخلیه کرده و محیط را به‌طور کامل پاکسازی کردند.»
جزئیات بررسی‌ها و شناسایی متخلف
وی همچنین اظهار داشت در تحقیقات میدانی مشخص شد مالک این ملک سال‌ها انواع موارد بازیافتی و غیربازیافتی را از سطح معابر و خیابان‌ها جمع‌آوری و در حیاط و محوطه خانه دپو کرده بود. این رفتار ناهنجار محیط زیستی باعث بروز مشکلاتی نظیر شیوع آلودگی، افزایش حشرات موذی و بیماری‌ها شده بود.
اهمیت همکاری شهروندان در حفظ محیط زیست
هنرور ضمن تشکر از شهروندان برای همکاری در نگهداشت شهر و زیبایی محیط زیست، تاکید کرد: «هرگونه رفتار مشکوک از جمله دپوی مواد بازیافتی و زباله در املاک غیرمجاز را می‌توان با ارائه نشانی دقیق از طریق سامانه ۱۳۷ پلاس گزارش داد. این گزارش‌ها به مدیریت شهری کمک می‌کند تا در راستای تامین آسایش و بهداشت عمومی اقدامات لازم را انجام دهد.»
تحلیل و بررسی: مشکلات زیست‌محیطی زباله‌های غیرمجاز
انباشت زباله‌های بازیافتی و غیربازیافتی در مکان‌های غیرمجاز تنها یک عارضه کوچک نیست، بلکه تهدیدی بزرگ برای سلامت عمومی و محیط زیست محسوب می‌شود.
چنین رفتارهایی باعث افزایش آلودگی هوا، شیوع بیماری‌ها، رشد حشرات و حیوانات موذی و تخریب سیمای شهری می‌شود. عدم پیگیری و ساماندهی معضلات این‌چنینی ممکن است به گسترش پدیده‌های مشابه در سایر نقاط شهر منجر شود.
پیشگیری و نقش آموزش
رفع مشکلاتی از این دست به فرهنگ‌سازی، آموزش شهروندی و برخورد قانونی نیازمند است. تقویت آگاهی عمومی درباره تاثیرات مخرب رفتارهای نادرست محیط زیستی، گام مهمی در پیشگیری از دپوی غیرمجاز زباله‌هاست.
همچنین، گسترش استفاده از فناوری‌های هوشمند مانند سامانه‌های گزارش‌دهی آنلاین، می‌تواند نظارت بر شرایط محیط زیست شهری را کارآمدتر کند.
تمام مطالب سایت اختصاصی و توسط تحریریه خط سلامت تولید شده است، استفاده با ذکر منبع و لینک دهی بلامانع است
